Kun je zelf iets tegen klimaatverandering doen?

Door klimaatverandering gaan we een tijd vol rampspoed tegemoet. Dit klinkt nogal pessimistisch, maar we moeten ook reëel zijn. Door opwarming zullen we vaker met hittestress te maken krijgen, meer kans op overstromingen door hevige regenval, smeltende gletsjers en smeltend poolijs. Dit leidt tot extreme droogte op één deel van de wereld en overstromingen in een ander deel. Nu al worden er oorlogen gevoerd om de gevolgen van deze veranderingen, met name door water- en voedseltekort.
Wat kun jij doen om de klimaatverandering af te remmen?
Onder het motto, verander de wereld, begin bij jezelf, hier in drie delen een aantal tips om zelf in actie te komen.

Foto Pixabay. opwarming bedreigt ons landschap.

Niet alle tips die hier volgen zijn voor ieder uitvoerbaar. Toch wil ik je aansporen iets tegen de klimaatopwarming te doen. Als we allemaal doorgaan zoals we dat al decennia lang doen, dan zullen we de gevolgen daarvan voelen. We laten bovendien aan de komende generaties een wereld na, die hun nog eeuwen vijandig gezind zal zijn.

Stop het gebruik van fossiele brandstoffen
Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het verminderen van het gebruik van fossiele brandstoffen is wel al in gang gezet. Ook het gebruik van deze stoffen als grondstof voor talrijke producten wordt geleidelijk minder. Het besluit om Nederland binnen enkele decennia gasvrij te maken is bemoedigend. Met het toenemen van de welvaart neemt echter het energiegebruik nog steeds toe. Dat moet dan met elektrische energie worden ingevuld. Windenergie? Zonne-energie? Of wellicht iets anders, zoals MSR/Thorium reactors als tussenoplossing? Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van fotovoltaïsche technieken, bijvoorbeeld met stroomopwekkend glas, geeft goede hoop, dat we niet alle kaarten op windenergie moeten zetten. Iedere manier om energie op te wekken heeft nadelige bijwerkingen. We zullen daarom moeten diversificeren en 'smart grids' inzetten om de beschikbare energie effectief te verdelen.
Kunststoffen van fossiele grondstoffen worden vervangen door zogenaamde bio based oplossingen. Dit is tevens een manier om van een deel van ons afval af te komen.
Voedselproductie zal meer op de eigen regio gericht moeten worden. Productie en vervoer van landbouwgewassen vanuit verre landen kost heel veel energie. Voor een groot deel gaat dat per vliegtuig, en het vliegverkeer zal het langste van alle vervoersmethoden aan olie gebonden blijven. Het is ook niet eerlijk om in een warm land met veel armoede ons voedsel te produceren. Het moet zo goedkoop mogelijk, want de consument in de rijke landen let op de kleintjes, en voor de inheemse bevolking blijft vrijwel niets over. Ja, dollars waarmee ze op de wereldmarkt (duur) voedsel kunnen kopen. Zo zal Afrika nooit de graanschuur van de wereld worden, want de Afrikaanse bodem produceert net genoeg voor de eigen bevolking. En willen wij hun dat brood uit de mond stoten? Natuurlijk niet(?).

Zorg voor een goede infrastructuur
In Nederland en België worden energie neutrale gebouwen ontwikkeld. Al menige nieuwbouwwijk wordt zonder gasaansluiting opgeleverd. Warmte komt van bronnen, die daar een overschot van hebben. Door de gebouwen goed te isoleren is ook minder warmtetoevoer nodig. Koken op inductieplaten kost minder stroom. Slim geplaatste ramen zorgen ervoor dat we minder snel de verlichting aanzetten. Gloeilampen worden vervangen door LED-verlichting. Straatverlichting gebeurt met LED-systemen en steeds vaker worden die met bewegingsmelders aangestuurd. Zo kan de basisverlichting minimaal zijn en wordt feller licht ingeschakeld als daar behoefte aan is. Zo is het 's nacht donker en veilig door verlichting 'on demand'.
Goede wegen zorgen ervoor dat er met constante snelheid gereden kan worden. Dat kost minder energie dan slalommen om obstakels en aanschuiven in de file. Door toenemende welvaart lopen de wegen weer vol en staat we toch regelmatig stil of rijden stapvoets. Moeten we dan wegen bijbouwen en bestaande wegen verbreden? Ja en nee. Er bestaat geen 'beste antwoord' op deze vraag. Stilstand moet vermeden worden. Maar meer asfalt is niet altijd de beste oplossing. Die loopt ook weer binnen no time vol. Er moeten alternatieven komen, zodat er meer met collectief vervoer getransporteerd wordt. Een uitdaging voor het openbaar vervoer. Maar jij en ik kunnen al vast wat vaker de trein nemen.
Klimaatverandering zal ook als gevolg hebben, dat méér mensen in de stad willen wonen. Hiermee wordt het noodzakelijk om meer te bouwen. Maar bouwkundigen zullen naar andere oplossingen moeten kijken, dan de traditionele manier van bouwen. Cement is één van de grootste veroorzakers van CO2 vervuiling. En beton en asfalt in de steden zijn de belangrijkste oorzaken van hittestress in de zomer. Hoe langer een bouwproject duurt, hoe langer er voor het bouwen energie wordt gebruikt. Bouwen moet dus ook sneller en efficiënter.

Minder verbruiken
De simpelste manier om de productie van broeikasgassen te verminderen is minder kopen. Of, misschien een beetje vreemd advies, koop juist bulk of grootverpakkingen. Dat is niet alleen goedkoper, je vermindert ook het gebruik van verpakkingsmaterialen. Juist die verpakkingsmaterialen zijn een grote bron van milieuvervuiling. Bedenk ook, dat kartonnen verpakking minder milieuvriendelijk is dan je denkt.
Nu is het niet allemaal zwart-wit. Want er zijn producten die door individuele verpakking langer vers blijven, waardoor minder voedsel verspild wordt. Denk bijvoorbeeld aan komkommers. Het zou alleen geweldig zijn als hiervoor binnen afzienbare tijd bio based plastics worden gebruikt, die het milieu niet of minder belasten. Het beperken van verspilling is óók winst voor het milieu.
Koop vooral lokale producten van het seizoen. Waarom aardbeien met kerstmis?
Sta je op het punt een nieuwe auto te kopen? Overweeg dan een elektrische of op z'n minst een hybride. Beperk het gebruik van benzine of diesel. Nou zul je denken, ja hallo, elektrische auto's moeten met elektrische energie opgeladen worden en die stroom komt nog te vaak van fossiele brandstoffen. Zeker, dat is waar. Maar bedenk ook, dat het overheidsbeleid op schone stroomproductie gericht is. In de toekomst is die stroom beslist groener dan nu het geval is. En, niet onbelangrijk, het rendement van een elektromotor is ongeveer 30%, die van benzine slechts 11%.

Beperk het forensenverkeer
Ga dichter bij je werk wonen. Er zijn mensen die zich dagelijks kwellen door eindeloos in de file te staan, gewoon omdat ze kilometers ver van hun werk wonen. Ook de overvolle treinen in de spits zijn mede het gevolg van die forensen. Als je dichter bij je werk woont, kun je met de fiets of zelfs te voet naar je werk. Of je pakt het openbaar vervoer (de bus) over een korte afstand. Als dat echt niet kan, is het te overwegen om vaker thuis te werken. Of buiten de spitstijd reizen. De files veroorzaken niet alleen schade aan het milieu, maar kosten de maatschappij regelrecht geld. Met stilstaan is geen geld te verdienen. Bovendien is het een dagelijkse aanslag op ons humeur.
Als we minder makkelijk woon-werkverkeer over grote afstanden voor lief nemen is dat een stimulans voor de industrie om de productie meer over het land te spreiden. Dat is dan ook goed voor de achtergestelde regio's, waar werkloosheid nu nog een structureel probleem is.

Volgende week nog meer tips om klimaatverandering tegen te gaan.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Hoe houden bomen water onder controle?

Duurzaam waterbeheer is noodzakelijk om te voorkomen dat we in de steden in toenemende mate met wateroverlast geconfronteerd worden. Neerslagpieken via het riool opvangen en afvoeren is geen haalbare optie. Het kost teveel geld om het systeem op die pieken af te stemmen en de rioolzuivering heeft hinder van de extreme verdunning. Hierdoor komen meer schadelijke stoffen in het oppervlaktewater terecht.

Foto Pixabay: Wateroverlast bedreigt de steden

In de natuur stroomt 10% van het regenwater af naar meren, beken en rivieren. Zo'n 50% zakt in de bodem en voedt het grondwater. De rest verdampt en vloeit vertraagt af naar het oppervlaktewater.
In steden, waar de bodem verhard is door bestrating en gebouwen (in toenemende mate door verharding van tuinen) stroomt 55% van de neerslag direct af naar de beken en rivieren. Die kunnen de aanvoer niet aan en overstromen. Ook het riool kan het niet aan, zodat vervuild water via putdeksels overstroomt. Het komt zelfs via de toiletten de huizen binnen.

Door tuinen niet te verharden, maar zoveel mogelijk te beplanten kan 83% van de neerslag in de tuin infiltreren. Op die manier kunnen de huizenbezitters met een voor- en achtertuin een bijdrage leven aan 'droge voeten' tijdens extreme regenbuien, die door klimaatverandering steeds vaker zullen voorkomen.

 Het riool kan tot 500 keer de normale hoeveelheid water te verwerken krijgen.

Als gevolg van de klimaatverandering zullen vooral 's zomerse hoosbuien voor veel wateroverlast zorgen. Het riool krijgt soms wel 500 keer meer water te verwerken dan bij 'normale' neerslag. Overstromingen in steden zorgen voor heel veel economische schade. Water dringt de huizen binnen waardoor het huis en de inrichting schade oplopen. Voertuigen krijgen met waterschade te maken en dat geldt ook voor de infrastructuur. Denk bijvoorbeeld aan stroomuitval of breuken in gas- en waterleidingen. Verder ondervindt ook het verkeer veel hinder, voor bedrijven betekent dit hogere kosten en lagere omzetten. Ook kunnen kinderen niet naar school en werknemers kunnen hun werkplek niet bereiken.

Om de voeten droog te houden is het dan ook belangrijk om het rioolstelsel zo min mogelijk te belasten tijdens extreme neerslag. Daarvoor is simpelweg méér groen nodig. Bomen en struiken horen, om te beginnen, niet in een verharde bodem te staan. Zo kan ter plekke het water wegzakken. De bodem en de verbindingen met het grondwater vormen een voorname waterbuffer. Bomen vangen met hun kroon veel water, dat bovengronds blijft, vastgehecht aan de takken en bladeren. Een volwassen boom kan zo honderden liters water vasthouden. Dit zakt vertraagd naar de bodem en een groot deel verdampt ondertussen. Verder nemen de bomen met hun wortels grote hoeveelheden water op. Een volwassen boom kan zo wel meer dan 300 liter 'drinken'. Zo'n 95% van dat water wordt via de bladeren weer uitgeademd in de vorm van waterdamp. Ondertussen heeft het als transportsysteem voor de fotosynthese dienst gedaan.
Gezonde planten (dus ook bomen) leven in symbiose met mycorrhiza schimmels, die de wortels helpen bij het opnemen van mineralen uit de bodem. Schimmels gedijen alleen in een vochtige omgeving. Het is dus belangrijk dat planten in de bodem vocht zo lang mogelijk vasthouden. Ook dat is een buffer, die helpt wateroverlast tegen te gaan. Dit systeem komt in gevaar als water versneld wordt afgevoerd.

In een grote stad als Frankfurt beslaat het openbaar groen ongeveer een derde van het oppervlak. Via een gemeentelijke verordening geniet dit groen extra bescherming. Daarmee wordt hittestress en wateroverlast zoveel mogelijk vermeden. De groene richtlijnen gelden zowel voor de gemeente zelf als voor bedrijven en particulieren. Door deze ingrepen is de hoeveelheid af te voeren water met zo'n 28 miljoen kubieke meter per jaar gedaald.

Groene daken
Al die berekeningen hebben betrekking op steden met normale gebouwen en 'kale' daken. Als je alle, of zoveel mogelijk platte daken beplant ontstaat een nog grotere waterbuffer. De hoeveelheid overtollig regenwater kan daarmee nog eens drastisch verlaagd worden. Groene daken vormen daarom ook een speerpunt in het klimaat- en duurzaamheidsbeleid van heel veel gemeenten. Zo hebben de gemeente Rotterdam en de Erasmus Universiteit in december 2016 afgesproken om de universiteitsgebouwen te vergroenen. Groene daken hebben nog veel meer voordelen. (lees meer)

Een andere manier om de riolen te ontlasten is, het water opvangen in retentiebekkens. Door deze opvangbekkens strategisch in de stad aan te leggen kan eveneens veel water plaatselijk worden opgevangen. Vaak is zo'n bekken met gras begroeid en staan er bomen en struiken rondom. Dit geheel vormt niet alleen een fraaie groene plek in de stad, maar die combinatie is ook nog in staat veel water vast te houden en vertraagd via greppels, kanalen en beken naar de rivieren af te voeren.
Ook het herinrichten van beken helpt om te voorkomen, dat in de benedenloop van de rivieren extreem hoogwater voor overlast zorgt. Dan hoeven de dijken misschien niet zo hoog te worden, wat momenteel in Noord-Limburg voor conflictstof zorgt tussen de gemeenten en het waterschap.

Groen ingerichte waterbekkens in de steden maken het wonen op die plekken aantrekkelijk. Mensen willen graag meer betalen voor huizen, die tot 400 meter van zo'n groene oase liggen. Gemiddeld liggen de prijzen daar 15% hoger dan elders, waar minder groen voorhanden is. Via de OZB is dit ook weer aantrekkelijk voor de gemeentefinanciën.

Gemiddeld valt in de Nederlandse tuinen momenteel ruim 432 miljoen kubieke meter regenwater. Als we hiervan 10% extra kunnen vergroenen gaat er jaarlijks 33 miljoen kubieke meter minder water door de riolen. Gemeenten hoeven dan minder belastinggeld uit te geven om de riolen bestand te maken tegen extreme neerslag. Dat scheelt landelijk minstens € 9 miljoen per jaar op de begroting. Door daken te vergroenen kan daar nog eens € 9 miljoen per jaar bij komen.

In de gemeente Weert wordt in 2017 een wedstrijd georganiseerd om de voortuin met de X-factor. Verharding eruit, planten er in. Als zo'n tuin niet alleen duurzaam, maar ook nog mooi is maak je kans op de titel Voortuin met de X-factor 2017 en een aantrekkelijk geldbedrag als prijs. Mensen die geen voortuin hebben kunnen meedoen in de categorie Geveltuinen. Hier is meer informatie.

Lees meer over maatschappelijke en economische baten van groen: Groen loont.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Groen en duurzame energie

Het gebruik van fossiele brandstoffen is in 10 jaar tijd ongeveer 180% duurder geworden. De voorraden zijn eindig en de energiebedrijven beginnen zo langzaamaan de bodem van de put te zien. Met de traditionele kernenergie redden we het ook niet, de uraniumvoorraden reiken voor hooguit 10-15 jaar en deze techniek is zeer omstreden. Thorium gesmolten zout reactors zouden een veilig alternatief voor de stroomvoorziening kunnen zijn, maar deze techniek is nog lang niet operationeel inzetbaar. Ondertussen moeten we zuinig omgaan met wat we hebben en daarmee tevens de kosten verlagen en vervuiling verminderen. Met groen in onze leefomgeving valt zeker winst te halen.

Foto Pixabay: Groen dakterras in Parijs

Wat kunnen we van de boeren van eeuwen geleden leren? Zij plantten vaak een rij leibomen aan de zuid/west zijde van hun boerderij. Daarmee werd de straffe wind uit die zuid-westhoek tegengehouden en dat zorgde voor een beter leefklimaat in woning en bedrijf. Door een goede plaatsing van de bomen bespaar je tot 10% op de energiekosten. In de winter bespaar je zo op stookkosten en in de zomer zorgen de bomen voor verkoeling. Doordat de windlast op het gebouw afneemt zijn er ook minder kosten voor slijtage en stormschade. Een paar bomen voor je huis leveren dus in een reeks van jaren aanzienlijke besparingen op. De bomen in singels en lanen hebben ook vandaag nog hetzelfde effect. Koester die bomen.

Groene daken

Groene daken hebben eveneens een groot effect op energie- en kostenbesparing. Dat heeft een aantal oorzaken. De voordelen van groene daken zijn zo groot, dat gemeenten dat met speciale acties en subsidie stimuleren. Natuurlijk moet je dak er wel geschikt voor zijn. Alleen platte of licht hellende daken komen in aanmerking.

Geef ook ruimte aan mos, want dat filtert de lucht optimaal.

Planten gebruiken voor hun fotosynthese tot wel 70% van de instraling van de zon. Daarbij wordt ook water verdampt. Water is het transportsysteem in de plant, die mineralen vanuit de wortels naar de rest van de plant brengt. Op daken kan dit proces tot 40 graden verkoeling geven. Op een conventioneel (onbeplant) dak kan de temperatuur tot zo'n 70-80 graden oplopen. Door beplanting is de dakconstructie beschermt tegen de elementen en blijft de temperatuur tot ongeveer 35 graden beperkt. en dat heeft gevolgen:

• De zonnewarmte dringt niet door tot in het gebouw. Het blijft koeler, zodat het binnenklimaat aangenamer is. Wie gebruik maakt van airconditioning bespaart zo aanzienlijk op de stroomkosten. Eigenlijk heb je dan geen airco meer nodig.
  In de winter vormt het groen een extra laag isolatie, zodat er op verwarmingskosten gespaard kan worden. Bij verwarmde zolders zijn die besparingen hoger dan bij onverwarmde zolders.
  In steden in de omgeving van groene daken is de temperatuur in de zomermaanden gemiddeld 1,5 graden lager. Dit draagt bij aan het beperken van hittestress.
  
• Zonnepanelen hebben een ideale werkingstemperatuur van ongeveer 25 graden. Op een conventioneel dak betekent dit, dat het rendement drastisch verlaagd wordt. Met een groen dak komt de omgevingstemperatuur dichter bij die optimale werkingstemperatuur en het rendement blijft behouden.
  Het gebeurt vaak dat mensen die zonnepanelen op het dak hebben liggen de bomen willen kappen, die voor schaduw op de panelen zorgen. Het effect is dat de temperatuur op het dak zodanig stijgt, dat het rendement van de panelen met wel 20% achteruit gaat. Het kappen van de bomen heeft dus niet het beoogde effect, integendeel.
  Groene daken bevorderen ook de biodiversiteit, zeker in de steden is dat belangrijk.
  Veel groene daken worden met sedum beplant. Deze vetplantachtige soort is goed bestand tegen de omstandigheden op het dak. Maar ze draagt weinig bij aan biodiversiteit en de filtercapaciteit voor fijnstof is uiterst gering. Dan zijn bloemrijke kruiden niet alleen fleuriger, ze doen meer voor de biodiversiteit en filteren de lucht beter. En geef ook ruimte aan mos, want dat filtert de lucht optimaal.
  
• De kosten voor aanleg van een groen dak zijn hoger dan wanneer je het 'kaal' laat. Toch verdient zich die extra investering vaak al binnen enkele jaren terug. Afhankelijk van de constructie, beplanting en energiebehoefte ligt dit tussen 3 en 13 jaar. Een conventioneel dak kost per jaar ongeveer € 1,33 per vierkantenmeter. Een groen dak levert per jaar € 0,67 per vierkantenmeter op. Dit effect is niet alleen te wijten aan de isolatie, maar ook omdat een groen dak dubbel zolang meegaat, waardoor je veel lagere afschrijvingskosten hebt. Als er zonnepanelen in het spel zijn is de opbrengst zelfs hoger.
  

Als er 60 miljoen vierkantenmeter dakgroen wordt aangelegd levert dat gemiddeld ongeveer € 30 miljoen aan besparing op aardgas op. De andere besparingen zijn dan niet eens meegerekend.
Ook bomen, die woningen beschermen leveren een flinke besparing op. Als 50.000 woningen zo beschermd kunnen worden, besparen we gemiddeld per jaar € 4,4 miljoen op aardgas.

Veel gemeenten stimuleren de aanleg van groene daken met subsidie. Woon je in Weert? Dan loont het om eerst eens te kijken of je pand voor dakgroen geschikt is: Groene dakenkaart. Geschikt? Kijk dan nog eens op de site van Heerlijk Weert hoe je voor subsidie in aanmerking komt.

Lees meer over maatschappelijke en economische baten van groen: Groen loont.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Bomen inzetten voor schonere lucht

Om te beginnen een paar cijfers. In Nederland sterven jaarlijks rond 3000 mensen als gevolg van blootstelling aan verhoogde concentraties fijnstof. Het aantal mensen dat ziek wordt door fijnstof, is een veelvoud hiervan en dat werkt verhoging van de zorgkosten in de hand.
Een volwassen boom van 80 jaar en ouder vangt evenveel fijnstof af als een personenauto over 20.000 kilometer produceert. Bomen met smalle of harige bladeren zijn het effectiefst. En een wand van 15-17 vierkantenmeter die begroeid is met klimop heeft dezelfde capaciteit. En dan mos: 14 gram per vierkantenmeter. Een aanrader voor groene daken!

Luchtverontreiniging is slecht voor de gezondheid. In het verleden stierven zelfs de bossen door ongewenste gassen in de lucht. Gelukkig is dat inmiddels aanmerkelijk verbeterd, maar voor mensen en dieren zijn er nog steeds knelpunten, die de gezondheid schaden. Het RIVM monitort voortdurend de luchtkwaliteit en dat kun je van uur tot uur volgen op

Foto Pixabay: Luchtvervuiling

http://www.atlasleefomgeving.nl/kijken , kies "Luchtkwaliteit". En zoom vervolgens in op je eigen omgeving.
In de steden en langs snelwegen is de luchtkwaliteit vaak slecht. Zeker als er weinig wind staat. De verontreinigingen worden dan slecht verspreid en blijven in het gebied hangen. Door inwerking van zonlicht kan zo gemakkelijk smog ontstaan.

De boosdoeners

De lucht wordt verontreinigd door de aanwezigheid van bepaalde stoffen, die er niet in horen te zitten: de boosdoeners. Natuurlijk is het altijd beter iets aan de bron te doen, dan de gevolgen op te ruimen. Dat is symptoombestrijding. Maar zolang die missie onvoldoende slaagt is het goed om het lijden te verzachten door de inzet van groen. Bomen zijn in dit opzicht het meest effectief. Maar onderschat klimop en mos niet, zoals ik hierboven al beschreef. Maar wat zijn dan de boosdoeners?

Een rijk bodemleven is dus ook belangrijk in de strijd tegen fijnstof.

Fijnstof is met stip het grootste probleem. Dan bedoelen we het stof dat met 10PM wordt aangeduid. Dit is extreem fijn stof, dat tot diep in de longen en ander weefsel kan doordringen. Daar veroorzaakt dit fijne stof lichamelijke klachten die uitmonden in astma, COPD, hart- en vaatziekten en mogelijk ook kanker.
Met groen kunnen we te hoge concentraties fijnstof bestrijden. Naaldbomen dragen doorgaans het hele jaar door bladeren en door hun smalle bladstructuur zijn ze zeer effectief. Struiken en hagen dragen ook een steentje bij, vooral omdat ze windstromen afremmen en omhoog naar de boomkroon duwen. Ook plakkerige oppervlakten als gevolg van hars en honingdauw vangen fijnstof in. Het meeste stof wordt bij een regenbui naar de bodem gespoeld en een deel wordt dan via het riool afgevoerd. Een ander deel kan door bodemleven, vooral schimmels en bacteriën, geneutraliseerd worden. Een rijk bodemleven is dus ook belangrijk in de strijd tegen fijnstof.

CO2 is een gevolg van de verbranding van organische stoffen. Dit gas is een belangrijke bouwstof voor planten. In het fotosynthese proces wordt koolstof van zuurstof gescheiden. De koolstof gebruikt de plant als bouwstof en om suikers te maken. Het afvangen van CO2 is dus wel een belangrijke eigenschap van planten. De zuurstof is een afvalproduct, dat via de bladeren de plant weer verlaat. Nu is het niet zo dat bomen belangrijk zijn omdat ze zuurstof produceren, want ze gebruiken ook zuurstof in hun stofwisselingsprocessen. Het netto resultaat is bijna 0. Om ons zuurstofgehalte te waarborgen moeten we vooral de oceanen gezond houden. Daar wordt niet alleen het grootste deel van CO2 vastgelegd, maar ook de meeste zuurstof aan de atmosfeer afgegeven.

Om ons zuurstofgehalte te waarborgen moeten we vooral de oceanen gezond houden. 

Stikstofoxiden zijn eveneens een gevolg van verbrandingsprocessen, vooral door het verkeer. Door inwerking van zonlicht kan ook ozon ontstaan. Hier moeten ook vluchtige organische verbindingen genoemd worden. Te hoge concentraties zijn schadelijk voor planten en dieren. 

Tot bepaalde concentraties worden stikstofoxiden en ozon via de openingen in bladeren door planten opgenomen en gebruikt in de eigen stofwisseling. Dit is nodig voor groei en voor de aanmaakt van afweer- en signaalstoffen. Planten en bomen met een groot glad blad (dikke cuticula) zijn zeer effectief in het opnemen van stikstofoxiden en ozon. Denk bijvoorbeeld aan esdoorns.
Er zijn echter ook bomen, die zelf verhoogde concentraties vluchtige organische verbindingen uitstoten. Dat zijn onder andere de amberboom, platanen, populieren en eiken. Hier zal men bij de planning van openbaar groen aan moeten denken; door de verkeerde bomen te planten kan 's zomers smog eerder bevorderd dan verminderd worden.

Baten

Wat levert dat op? Hier een paar voorbeelden met betrekking tot fijnstof. Een nog niet volwassen boom in de stad van ongeveer 25 jaar levert een jaarlijkse baat van € 40,-. In een gemeente met 30.000 stadsbomen en 20.000 particuliere bomen is dat een flink bedrag: Liefst € 2 miljoen per jaar, waarschijnlijk méér, want volwassen bomen van 80 jaar en ouder zijn nog effectiever.
Klimop komt op € 2,40 per m2, per jaar. In plaats van klimop wordt vaak ook gekozen voor wilde wingerd, die levert slechts € 1,60 per m2/jaar op. 

En dan het dak op. Mos brengt het op € 5,60 per m2 per jaar. Een dak begroeid met sedum komt slechts op 4 cent per m2/jaar, maar daar staat tegenover dat sedum veel stikstofoxiden en vluchtige organische verbindingen neutraliseert.
Bovendien zorgt een groen dak ervoor dat:

• de dakconstructie langer meegaat.
• het dak beter geïsoleerd is.
• de temperatuur 's zomers tot maximaal 35-38 graden stijgt, waardoor zonnepanelen het goed blijven doen. Bij 75 graden op een 'kaal' dak vermindert de effectiviteit met liefst 20%.

Onder de streep gaat het dus om aanzienlijke bedragen. Meer groen levert dus méér baten op. En als vanzelf: minder groen verlaagt de baten. Vooral in de steden is hier veel te winnen. En natuurlijk te verliezen als het groen verminderd wordt ten behoeve van meer beton. 

Is het je opgevallen? Nergens in dit verhaal is gras genoemd (tot nu dus). Gras biedt ten aanzien van baten door gezonde lucht geen of marginale voordelen. Wel is gras belangrijk om sociale cohesie en beweging in de buitenlucht te stimuleren. En in die zin heeft het dus zeker een functie, maar dat is een ander hoofdstuk.

Lees meer over maatschappelijke en economische baten van groen: Groen loont.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Groen en eigen huis

Hoewel het economisch weer wat beter gaat kampen nog steeds veel woningbezitters met het feit dat hun huis nog 'onder water staat'. De hypotheekschuld in nog steeds hoger dan de executiewaarde van hun woning. Dat maakt veel landgenoten nerveus. De vraag in het kader van deze blog is dan: kan vergroening daar iets aan doen? 

Voor een huis in het groen wordt meer betaald. 

Als je huis "onder water" staat en het ziet eruit als op de foto bij dit artikel, dan kan vergroening je niet meer helpen. Het huis wordt niet méér waard door nog meer planten in de voortuin te zetten. De situatie is totaal anders als je tuin er karig bijligt en ook in de omgeving het openbaar groen ontbreekt. Laat je dan inspireren door deze foto, want het kan duizenden Euro's verschil maken. Gemiddeld zo'n 15% meerwaarde door vergroening.

Ook waterpartijen en openbaar groen binnen een straal van 400 meter hebben dit effect. Wees dus blij met vijvers, bomen, struiken en parkjes in de buurt van je huis. Het maakt dat je huis meer waard is. Waarom? Omdat het gewoon plezieriger en gezonder wonen is.

Geveltuinen

 In de stad zijn er natuurlijk talrijke huizen die direct aan het trottoir grenzen. Geen ruimte voor een voortuin. En soms zelfs weinig plek voor een achtertuin. Als het om waardevermeerdering van je woning gaat, is vooral van belang hoe het er aan de voorkant uitziet. In zo'n geval kun je een geveltuin overwegen. In veel gemeenten mag je een stoeptegel (30 cm) tot 45 cm vrijmaken om planten langs de gevel te zetten. Zet er geen bomen in, zo dicht tegen de gevel is dat niet verstandig. Kleine struiken en planten of klimplanten zijn wel geschikt.  Dan kan het net zo gezellig uitzien als op de foto hiernaast, een straatje in Haarlem. Wie wil hier nou niet wonen?

Het is vooral van belang hoe het er aan de voorkant uitziet.

Aan zulke straten in de binnensteden betreft het vaak huurwoningen. Als je een geveltuin overweegt is het verstandig om dit eerst even met de verhuurder af te stemmen. Ook als je klimplanten wilt planten, want sommige soorten hechten zich aan de muur en dat laat hardnekkige sporen na.

Overleg ook met de buren. Als de hele blok meedoet wordt het er alleen maar mooier van. Bedenk ook dat sommige soorten erg goed zijn in het filteren van ongewenste gassen en fijnstof. Bijvoorbeeld klimop. En al dat groen verlaagt 's zomers de temperatuur in de stad. De hele buurt profiteert daarvan.

Daktuinen

Als je dak geschikt is voor beplanting, overweeg dan daar serieus werk van te maken. Verharde oppervlakten in de steden zijn de belangrijkste oorzaak van het hitte-eiland effect. En verhardingen zorgen voor versnelde afvoer van regenwater, wat wateroverlast kan veroorzaken. Met de klimaatverandering wordt dit een serieus probleem voor stedelingen. 

Op daken kan de temperatuur tot 70-80oC oplopen. Dat straalt uit naar de omgeving waardoor het in de nachten minder afkoelt en de volgende dag weer sneller opwarmt. Zo cumuleert de warmte in de stad. Door vergroening blijft de temperatuur op daken op ongeveer 35oC.  In de winter kan een groen dak de kou beter buiten houden en dat scheelt weer in stookkosten. Sommige gemeenten geven subsidie als je een groen dak aanlegt. Informeer maar eens bij je gemeente.

Op daken waar het 70 graden wordt daalt het rendement van zonnepanelen met wel 20%.

Wat veel mensen niet weten is, dat zonnepanelen bij hoge temperaturen een lager rendement hebben. Op daken waar het 70 graden wordt daalt het rendement van zonnepanelen met wel 20%. Als je met beplanting op het dak de temperatuur kunt beperken tot 35 graden, dan lijdt het rendement van de zonnepanelen er niet onder. Ook dit is een goede reden voor groene daken.

Criminaliteit

In wijken met veel groen is de kleine criminaliteit wel 42% lager dan in 'grijze' wijken. Dat heeft vooral te maken met sociale cohesie, die het gevolg is van groen in de wijk. Mensen kennen elkaar beter en de sociale controle fungeert uitstekend. Daar kan geen WhatsApp-buurtpreventie tegenop.

Wel moeten we daarbij aantekenen, dat bepaalde vormen van groen een onveilig gevoel geven.  Het idee dat iemand achter een boom of struik in een hinderlaag kan liggen, geeft vooral vrouwen een onbehaaglijk gevoel. Vooral 's nachts. Het is maar een gevoel, want het is effectief veiliger. Maar toch.....

In veel steden wordt daar nu rekening mee gehouden. Door aangepaste beplanting en gerichte openbare verlichting kan dit worden tegengegaan. De beplanting is transparanter en de struiken en hagen worden laag gehouden. De veiligheid scoort beter, gaat van gemiddeld 86% naar 89%.

Voor gemeenten is het aanleggen van parken in de binnensteden lucratief. De woningen in de directe omgeving worden zo interessanter gevonden door hoger opgeleiden. Die zorgen voor hogere bestedingen bij de stadse winkels en horeca. Ook stijgt geleidelijk de waarde van het vastgoed, zodat de gemeente hierdoor meer belastingen kan innen. Groen loont dus echt.

Lees meer over maatschappelijke en economische baten van groen: Groen loont.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Recreatie biedt kansen

Rondom de steden is er een tekort van 20% aan ruimte om buiten de recreëren. Mensen hebben die ruimte nodig om te wandelen of te fietsen. Dit cijfer is een gemiddelde, want rondom de grote steden in de Randstad gaat het om een tekort van 40-70%.  Volgens een onderzoek van de ANWB heeft de Nederlandse bevolking behoefte aan meer bossen voor intensieve recreatie. Er zou tot 2030 zo'n 30.000 ha extra aangelegd moeten worden. Dat is met name voor de kinderen belangrijk, want sinds midden jaren '90 is het aantal kinderen dat nog buiten speelt gehalveerd.

Foto Pixabay. Ontspannen in de bossen.

We trekken de hele wereld rond op zoek naar natuur en cultuur, liefst de plekken waar beide met elkaar verweven zijn. Dat schenkt ons een moment van geluk. Een hele bedrijfstak verdient hier een dikke boterham aan. Uiteindelijk ontdekken we dat we dit allemaal gewoon om de hoek kunnen vinden. Ons eigen land biedt net zulke mooie en niet minder indrukwekkende natuur. Je kunt er vaak op de fiets naartoe.

Toegegeven, zoals uit de introductie blijkt, is er ook een tekort aan groene landschappen. Maar dat biedt kansen. Als bestuurders eenmaal accepteren dat de mensen, vooral de stedelingen, grote behoefte hebben aan een groene omgeving om te ontspannen, dan komen er middelen vrij om hierin te investeren. Je investeert namelijk in een gezondere bevolking van de almaar groeiende steden. Bovendien biedt uitbreiding van groene ruimte kansen voor ondernemers.  Kijk naar enkele bezoekersaantallen: Amsterdamse Bos: 6,5 miljoen, Haagse Bos: 2 miljoen, Haringvliet: 2,9 miljoen. Maatschappelijke en economische baten gaan hier hand in hand.

Vijfde plek

Onderzoek van Natuurmonumenten naar het belang van natuurbescherming wees uit dat 96% van de Nederlandse bevolking natuur en milieu erg belangrijk vindt. Het komt hiermee op de vijfde plek van maatschappelijke onderwerpen. Hoger zelfs dan sociale uitkeringen. Naar aanleiding van Prinsjesdag 2016 werd kinderen van basisscholen hoe zij het geld zouden verdelen. Op één kwam defensie en op twee de natuur. De komende generatie geeft duidelijk aan, dat ze natuur een belangrijke plek geeft.

Kinderen zetten natuur op de tweede plaats in de rijksbegroting.

Openbaar groen biedt ook commerciële kansen. Een voorbeeld: het stadspark Sonsbeek in Arnhem realiseerde in 2006 een omzet van 4,8 miljoen Euro. Binnen de steden is het belangrijk om kleine, zogenaamde postzegelsparkjes aan te leggen. Bij voorkeur op maximaal 600 meter afstand van elkaar. Daarnaast is er in steden ruimte voor één of meer stadsparken, die ruimte geven aan wandel- en fietspaden, sport- en spelvelden ligweiden en waterpartijen om te vissen en te roeien. Om zulke activiteiten te faciliteren zijn bijvoorbeeld attributen nodig. Dat biedt kansen voor winkels. Daarnaast hebben mensen behoefte aan consumpties, wat kansen biedt voor horeca. Grote parken beschikken vaak over ruimte voor evenementen, zodat de beheerder/eigenaar van het park ruimte kan verhuren. Denk ook aan verblijfsrecreatie, bijvoorbeeld hotels en campings. Dat alles stelt één belangrijke voorwaarde, de aanwezigheid van een groen landschap.

Ook agrarische activiteiten rond de steden vervullen een belangrijke functie op dit terrein. Het groene landschap is een attractieve omgeving voor recreatie. Daarnaast worden vooral de kinderen geconfronteerd met de herkomst van hun eten. En menige boer verkoopt zijn (streek)producten ook aan huis. En, ik mag het eigenlijk niet stimuleren, stiekem een appeltje uit een boomgaard pikken heeft wel iets speciaals.

Wat kunnen gemeenten hieraan verdienen? De panden die recreatie faciliteren leveren Onroerend Zaak belasting op. Er worden vergunningen verleend en over verblijfsrecreatie wordt toeristenbelasting geheven.
Al dat groen fungeert ook nog eens als een waterbuffer tegen extreme neerslag en het biedt verkoeling op warme zomerdagen. 

Lees meer over maatschappelijke en economische baten van groen: Groen loont.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Groene stad voor lagere zorgkosten

In 2012 telde het CBS 2572 ziekenhuisopnamen per 10.000 inwoners. De trend laat ook voor de jaren erna een stijging zien. Daardoor zullen de zorgkosten voorlopig nog met 4% per jaar stijgen. Dat komt niet alleen door de vergrijzing, maar ook omdat jongeren een slechtere gezondheid blijken te hebben. Hun aandeel in de zorgkosten neemt flink toe.

Foto: Pixabay. Stijgende zorgkosten.

Straks moeten de ouderen de zorgkosten voor de (ongezonde) jeugd dragen, in plaats van andersom.

De niet geringe opdracht voor de komende jaren zal zijn, om meer mensen fit en gezond oud te laten worden. Dat geldt niet alleen voor de senioren van nu, maar ook voor allen die nu nog jong zijn en ooit ouder zullen worden. Om de zorg betaalbaar te houden moeten we daarom ook voor een gezondere jeugd zorgen. Anders stapelen de kosten voor jongeren zich bovenop de zorgkosten voor de ouderen. Dan loopt het uit de hand.

Mensen in groene steden voelen zich niet alleen gezonder, ze zijn het ook. Vergeleken bij mensen die in buurten leven waar geen of weinig groen voorhanden is gebruiken de mensen uit groene wijken (met minimaal de norm van 75m2 per woning binnen 300 meter):

• minder huisartsbezoek.
• minder overgewicht en obesitas.
• minder depressies.
• minder allergieën en astma.
• minder hoge bloeddruk.
• minder hartklachten.
• minder darmstoornissen.
• minder migraine.

Dit effect is het grootst bij kinderen, ouderen en lageropgeleiden. Dit is wel de grootste bevolkingsgroep. Hier is dus winst te halen.
Daarnaast is een normaal licht/donker ritme erg belangrijk.

Mensen in groene steden voelen zich niet alleen gezonder en gelukkiger, ze zijn het ook. Hoe meer groen in hun omgeving, hoe groter dat effect. Akkerland, weiden, bossen en heiden rondom de stad tellen daar zeker mee. Mits dit redelijk eenvoudig te bereiken is. In grote steden kan dat een probleem zijn en dat zijn kleine parken op regelmatige afstand (zogenaamde postzegelparken) een goede oplossing.

 Snel herstel

Het grootste voordeel van een groene omgeving is, dat mensen sneller herstellen van stressvolle situaties of aandachtsmoeheid. Vrijwel alle hierboven opgesomde aandoeningen hebben iets met (aanhoudende) stress te maken. Wie zich sneller kan ontspannen zal minder snel ziek worden.

Wie als kind in een groene omgeving kon spelen zal als volwassene beter kunnen opgaan met de verantwoordelijkheden in een complexe samenleving. Ook sociale vaardigheden zijn bij deze kinderen beter ontwikkeld. Dat is nog niet alles. Wie dagelijks een wandeling in een groene omgeving kan maken, bijvoorbeeld tijdens de lunchpauze, ontwikkelt een beter geheugen: de hippocampus groeit met 2%. 

Groene ziekenhuizen

Al in de jaren '80 was bekend dat mensen die na een operatie zicht hebben op groen, zoals bomen en struiken, gemiddeld 2 dagen eerder herstellen en minder (pijn)medicatie gebruiken. Steeds meer ziekenhuizen integreren daarom groene elementen in hun gebouwen en omgeving. Er zijn ruimten waar dit niet gewenst is, maar daar volstaat ook een mooie natuurposter of fotobehang.

Wat levert zo'n groene interventie op? Dat is vooralsnog een onbeantwoorde vraag. Daarom startte de Vrije Universiteit in samenwerking met onder andere vijf ziekenhuizen en het IVN een meerjarig onderzoek, dat in 2019 wordt afgerond.

In meerdere zorginstellingen wordt groen gebruikt voor het welzijn van de patiënten. Bijvoorbeeld om dementerende ouderen meer rust te geven. Zij komen tot rust in speciaal ingerichte tuinen waar ze planten kunnen zien, ruiken en aanraken. Dat is goedkoper en mensvriendelijker dan kalmerende medicijnen geven.

In een groene omgeving zijn de zorgkosten gemiddeld 5% lager dan in vergelijkbare wijken met geen of weinig groen. Daarom geldt ook ten aanzien van zorg: Groen loon!

Lees meer over maatschappelijke en economische baten van groen: Groen loont.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Groen geeft de jeugd een toekomst

We leven in een tijd de komende generatie minder gezond is en een kortere levensverwachting heeft dan de ouders. Hoe kan het dat verantwoorde ouders dit zomaar laten gebeuren? Hoe komt het überhaupt dat dit onze kinderen te wachten staat? De belangrijkste oorzaak is overgewicht. Zeker 15% van de kinderen tot 21 jaar kampt met overgewicht. Overigens ligt dit percentage bij volwassenen nog hoger: 47%. Toch zijn de gevolgen voor de nu opgroeiende jeugd ernstiger. Overgewicht op jongere leeftijd vergroot de sterftekans op latere leeftijd.

Foto: Pixabay - Spelen in het groen.

De maatschappelijke kosten van overgewicht worden geschat op 3%-5% van de totale zorgkosten. Dat is ongeveer 1 miljard Euro per jaar. Daarnaast zijn er kosten die verband houden met lagere arbeidsproductiviteit, ziekteverzuim, verloren werkdagen en sociale uitkeringen voor het volwassen deel van de bevolking. Bij kinderen gaat het om lagere schoolprestaties, vooral bij jongens. Dus ook minder kansen in de toekomst.

De afstand tot de speelplek is belangrijk.

Wat kan groen in de wijken doen aan het probleem van overgewicht? De cijfers laten zien dat bij kinderen die opgroeien in een "groene wijk" 15% minder overgewicht voor komt. Onderzoeken laten steeds zien, dat in een groene omgeving met voldoende speelruimte méér kinderen graag buiten spelen. Bij een project in Amsterdam speelden de kinderen al op hun toekomstige speelplek terwijl de aannemer nog bezig was. Buiten spelen is belangrijk voor de mentale en fysieke ontwikkeling van kinderen, vooral bij jongens.

Ontwikkeling van kinderen

In stedelijke achterstandswijken, waar gewoonlijk weinig groen voorhanden is,  lijdt onder de jeugd 1 op 3 aan overgewicht. Het landelijk gemiddelde is 1 op 7. In wijken waar openbaar groen voldoet aan de eisen (75m2 per woning binnen 500 meter), wordt opvallend vaak buiten gespeeld en daar komt overgewicht veel minder voor. De afstand tot het openbaar groen is erg belangrijk. Hoe groter de afstand, hoe minder aantrekkelijk de speelplek is.

Groene speelplekken in de wijken zijn niet alleen belangrijk in de strijd tegen overgewicht:

• Het is ook belangrijk voor de mentale en fysieke ontwikkeling van de kinderen. Het is ook van invloed op de cognitieve en emotionele ontwikkeling, vooral bij jongens.
• Het groen zorgt voor minder stress, waardoor er in groene wijken minder depressies voorkomen. Dit leidt tot een kostenbesparing op medicatie en psychosociale hulp. Dit geldt trouwens ook voor senioren. Gelet op de situatie van 2014/2015 bespaar je daarmee tot wel 90 miljoen Euro per jaar. Eenzelfde beeld zien we ten aanzien van ADHD.
• Meer groen in de wijken reduceert de kans op hittestress in warme zomers.
• De (sociale) veiligheid neemt toe. Mensen voelen zich meer bij hun wijk betrokken.
• De kans op wateroverlast wordt kleiner, vooral 's zomers als de bomen en struiken groen zijn en door verdamping veel water uit het milieu verwijderen. Die verdamping leidt tevens tot verkoeling.

Aangezien de bevolking in de steden verder zal groeien is het belangrijk om meer aandacht te schenken aan de leefbaarheid in de wijken. Groen in de vorm van lanen en parken met bomen, struiken, perken en gazons dragen daar substantieel aan bij. De maatschappelijke baten zijn hoog. Vooral de bereikbaarheid (volgens de norm) van groene speelplekken in de steden is van belang om onze jeugd een toekomst te geven.

Lees meer over maatschappelijke en economische baten van groen: Groen loont.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Waarden en normen in groene wijken

Bij het bouwen van nieuwe woonwijken hanteren gemeenten en woningbouwcorporaties bepaalde wettelijke normen en waarden. Die bepalen dan het woonvolume van de woningen, de breedte van de stoep en de hoeveelheid parkeerruimte. En qua duurzaamheid ligt de focus op energieverbruik. Vaak is, of was, er geen aandacht voor het groen in de wijken. Dat is een maatschappelijke waarde en die stelt dat er 75m2 per woning aan groen beschikbaar moet zijn, en wel in de directe omgeving van die woningen. Voor een flatgebouw met honderd woningen is dat dus een redelijk park.

In de jaren '60 en '70 werden vaak 'tuindorpen' aangelegd. Woningen in een parkachtige omgeving om de mentale en fysieke gezondheid van de arbeidersklasse te bevorderen. Vandaag voldoen die oude woningen niet meer aan de eisen en wordt er gerenoveerd. Net als bij de aanleg van nieuwe wijken wordt het groen drastisch verminderd. Want voor de openbare ruimte, dus ook voor het openbaar groen, kun je geen huur vragen. Dat zijn 'nutteloze' vierkante meters en dat moet je in het huidige economische model zoveel mogelijk beperken.

Te veel stenen, te weinig groen, te weinig speelruimte voor kinderen. Jongeren zoeken zelf een oplossing, vaak met overlast tot gevolg.

Het gevolg is dat deze wijken snel tot achterstandswijken evolueren: verpaupering, overlast, criminaliteit en sociale onveiligheid. In zulke wijken beleven bewoners weinig woonplezier. Dit is niet duurzaam.

Geef kinderen de ruimte om hun fantasie en energie in kwijt te kunnen.

Groen brengt rust en structuur in de wijk. Dat geeft meer woonplezier, meer sociale cohesie en meer animo om de eigen wijk netjes te houden. Dit is wat de bewoners willen: meer ruimte voor sport en spel, meer groen en mooie bomen.

Om te voldoen aan de maatschappelijke waarden van het groen en bij te dragen aan minder (over)last door klimaatverandering is een goede verdeling van het groen belangrijk. Binnen de stad zijn kleinschalige parken nodig van ongeveer 1 ha. die op 300-400 meter afstand van elkaar liggen, onderling verbonden door straatbomen. Die parkjes dienen een mix te zijn van bomen en struiken, perkplanten en gazon. Bomen en struiken fungeren als koelelementen en luchtfilters. perkplanten brengen kleur in het geheel en de gazons nodigen uit tot sport en spel.
Hierdoor worden ook de gevolgen van hittestress en wateroverlast door klimaatverandering beperkt. Zo is openbaar groen ook optimaal beschikbaar, volgens de normen. Zowel kinderen als volwassenen vinden hier ontspanning en sociale contacten. Dat bevordert de mentale en fysieke gezondheid van de bewoners. Komt dat bekend voor? Oh ja, die gedachte lag in de jaren '60 en '70 aan de basis bij de ontwikkeling van de tuindorpen. Niets nieuws onder de zon.

Het tij keert

Goed nieuws. Er zit verandering in de lucht. Steeds meer gemeenten en woningcorporaties gaan investeren in meer groen in de wijken. Mensen vragen erom. Stadsbewoners willen niet alleen méér openbaar groen binnen de bebouwde kom, maar ook méér toegankelijke natuur (bossen) aan de rand van de steden. 

Naar aanleiding van Prinsjesdag werd kinderen gevraagd hoe zij de begroting zouden opstellen, wat zij belangrijk vinden. De uitslag is opmerkelijk: 1. Defensie, 2. Natuur.

Nu investeren in veiligheid en natuur geeft deze generatie waar zij behoefte aan heeft tegen de tijd dat zij zelf volwassen is. Niet wachten. Nu handelen. 

Ook binnen de wijken en wijkraden heerst steeds meer de instelling van: "Kom niet aan ons groen!" De bewoners voelen perfect aan wat de maatschappelijke waarden van het groen zijn. Zij verzetten zich tegen plannen die verarming van dat groen inhouden. Uitkijken op gras en beton maakt een mens niet gelukkig. Kijk naar wat de kinderen willen, meer geld voor:

1. Veiligheid.
2. Natuur.

Investeren in (meer) groen maakt wonen in de wijken duurzamer. Het betaalt zichzelf terug door verlaging van de kosten voor zorg en watermanagement. Maar er zijn ook economische baten. Daarover later.
Groen loont.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

De baten van groen

In 2011 en 2012 voerden de Bomenstichting, De Groene Stad en andere belangenorganisaties campagne onder de titel Groen Loont. Met deze campagne wilden deze organisaties bestuurders en gewone burgers duidelijk maken dat het vergroenen van steden en dorpen op maatschappelijk en economisch vlak baten oplevert. Baten in de vorm van besparingen en inkomsten. De provincie Limburg heeft dit begrepen en stelt een fonds voor dit doel ter beschikking aan de gemeenten.
Ter ondersteuning van deze campagne werd een poster uitgegeven, waarvan je hieronder een stuk ziet afgedrukt en een boekje.

Fragment uit de poster Groen Loont

De komende artikelen behandelen onderwerpen uit dat boekje Groen Loont. Voor de liefhebbers is het boekje ook te downloaden via de website van de Bomenstichting. In deze blog beschrijf ik niet alle onderwerpen. Kijk voor meer informatie en inspiratie op de website van De Groene Stad.
Vandaag een inleiding op de artikelen die je de komende weken hier zult aantreffen.

Wat levert het op?

In deze blog heb ik al eerder een lans gebroken voor de maatschappelijke baten die het groen in steden te bieden heeft. Ook heb ik daarbij gewezen op de tool van het Ministerie van Economische Zaken om die baten te bereken: www.teebstad.nl. 

Vrijwel iedereen beseft welke maatschappelijke waarde bomen, struiken en perkplanten hebben. Merk op dat in dit lijstje gras niet wordt vermeld. Deels is dat niet terecht, want goed onderhouden gazons stimuleren tot sport en spel en andere sociale activiteiten. Daar staat tegenover dat gras op het vlak van ecologie, biodiversiteit en watermanagement weinig waarde toevoegt. Niettemin kan gras in een evenwichtig opgebouwd park niet ontbreken.

Telkens blijkt dat velen niet beseffen wat de economische waarde van het groen in de steden, de dorpen en de bedrijfsterreinen is. Over dit laatste onderwerp verschijnt binnenkort een boek bij de internationale uitgeverij van zakelijke boeken, www.bookboon.com. 

We behandelen hier alleen de baten van het openbaar groen Hierbij is tevens sprake van economische waarden in de vorm van besparingen en kansen voor ondernemers, opbrengsten dus. In het boek Groen Loont worden al deze waarden beschreven en met cijfers ondersteund.

Denk aan de inzet van bomen, struiken en planten als oplossing voor een betere luchtkwaliteit, tegengaan van verloedering van wijken en bevorderen van sociale veiligheid en van gezond bewegen. Maar ook in de strijd tegen overmatig medicijngebruik, hittestress en wateroverlast, waar we met de opwarming van het klimaat steeds vaker mee te maken krijgen.

Het openbaar groen is vooral een zaak van de gemeenten. Daar hebben volksvertegenwoordigers en bestuurders vaak te weinig aandacht voor de economische kansen die groen biedt. Daar hanteert men dus een budget voor de openbare ruimte, waarvan een deel gebruikt wordt voor het openbaar groen. Zo is het een kostenpost, terwijl iedere ondernemer weet, dat zaken die geld opleveren beter als investering gezien worden. De baten van het openbaar groen raken aan verschillende vlakken en dat is binnen gemeenten moeilijk te verdelen. Investeringen in groen leveren baten op het gebied van waterbeheer, sport, recreatie en welzijn, volksgezondheid, verkeer, klimaat en energie, bouwen en wonen, financiën en belastingen. Daarnaast levert openbaar groen kansen en baten voor groen-aannemers en hoveniers, bouwbedrijven, zorgverleners, horeca-ondernemers, boomkwekers, en adviseurs als klimatologen, stedenbouwkundigen en (landschaps)architecten.

Alleen al voor de gezondheidszorg levert het verantwoord inzetten van openbaar groen een kostenbesparing op van enkele miljarden Euro's. Zeker als dit ook in ziekenhuizen en zorgcentra wordt doorgevoerd. Het zou voor ziektekostenverzekeraars een goede investering zijn als zij de aanleg van parken in stedelijk gebied en planten in ziekenhuizen zouden sponsoren. Uit onderzoek blijkt dat er nog behoefte is aan vele hectaren extra parken in de steden en toegankelijke bossen rondom de steden.

Nu is het zo dat investeringen in natuurlijke componenten, zoals openbaar groen, zelden binnen 1 of 2 jaar rendement opleveren.(*) Daar gaan meerdere jaren overheen. Het is dan ook een investering in de gezondheid, welzijn en veiligheid van de komende generaties.
In een periode dat voor het eerst in de geschiedenis de komende generatie een lagere levensverwachting heeft dan de ouders, is investeren in meer openbaar groen eigenlijk een morele plicht. 

(*) Een uitzondering is de vergroening van de werkplek. Dat levert binnen enkele weken al een hogere arbeidsproductiviteit op en op de iets langere termijn draagt het bij aan verlaging van het ziekteverzuim.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Wat kun je doen tegen hitte in de steden?

In 2012 publiceerde het UCAM, een samenwerkingsverband met onder andere Wageningen Universiteit, KNMI en het ingenieursbureau Witteveen+Bos het rapport Wijkgerichte beoordeling van hitte in de stad. Hierin wordt aangegeven dat het probleem met stedelijke hitte wel breed onderkend wordt, maar het heeft bij de bestuurlijke macht geen prioriteit. Bovendien wordt de complexiteit van het probleem onderschat. Dat is jammer want de kortdurende hittegolven hebben een grote invloed op de gezondheid van ouderen en zwakken in de samenleving en op de productiviteit van de rest van de bevolking.

Schema uit het UCAM eindrapport, het Urban Heat Island effect.

Op zeer warme zomerdagen zullen ouderen en zwakke mensen een groter beroep doen op de gezondheidszorg. Bovendien stijgt de sterfte tijdens die dagen. In 2003 telden we in Europa tijdens een hittegolf 45.000 meer sterfgevallen dan gebruikelijk.
De mensen met een betere gezondheid zullen tijdens extreem warme dagen in een lagere versnelling schakelen. Dit leidt dan tot een lagere productiviteit. Daar staat tegenover dat mensen verkoeling zoeken, wat dan weer kansen voor ondernemers oplevert.
In de steden wonen meer mensen dichter op elkaar dan in de buitengebied. Als er dan iets mis gaat, treft het meteen méér mensen. Niets doen aan verstedelijkt gebied kost de gemeenschap geld.

Groen tegen hitte

Deze blog heet niet voor niets "Groen en Welzijn". We kijken dus even naar de hoofdstukken van het UCAM rapport, waarin de invloed van groen beschreven wordt. Er wordt trouwens ook aandacht besteed aan de blauwe factor, want ook van oppervlaktewater gaat een koelend effect uit.

In de onderzoeken is alleen gekeken van de invloed van gras in de wijken. Hier blijkt dat gras een marginaal effect heeft. Alleen als gras tijdens extreme hitte goed nat wordt gehouden, is het verkoelende effect merkbaar. Vooral verdamping zorgt voor een verkoeling van de directe omgeving.

Het effect van bomen is wat gecompliceerder en daardoor moeilijker te berekenen. Algemeen wordt erkent dat bomen een groter verkoelend effect hebben dan gras. Dat komt doordat bomen gemakkelijker aan voldoende water kunnen komen voor verdamping. Overigens verschilt dit per leeftijd van de boom, standplaats en boomsoort. Daarnaast is het oppervlak aan groen, waar de verdamping plaatsvindt, bij bomen veel groter dan bij gras. Maar ook dit verschilt per boomsoort, standplaats en de leeftijd van de bomen. Hoe ouder een boom, hoe groter zijn kroon, hoe meer hij bijdraagt aan verkoeling van zijn omgeving. Tenslotte speelt ook de schaduw onder bomen een rol bij verkoeling, al is dit zeer plaatselijk. Ook hier speelt, hoe ouder (groter) de boom, hoe meer profijt je er van hebt.

In het rapport wordt ook een lans gebroken voor de aanleg van groene daken. Hoe meer stedelijk oppervlak je kunt vergroenen, hoe minder de hitte accumuleert in beton en asfalt.

Groene filters

Tijdens extreme hitte laat zich het effect van vervuilende gassen en stof in het milieu sterker gelden. Het leidt tot vorming van ozon en smog. Daarom is het belangrijk dat deze vervuiling zoveel mogelijk uit de lucht gefilterd wordt. Dat is in het algemeen belangrijk, maar tijdens hittegolven maakt luchtvervuiling het probleem alleen maar erger. 

Door de juiste bomen op de juiste plekken in de steden te planten wordt een groot deel van de luchtvervuiling weggefilterd. Ook groene daken en gevelbeplanting kunnen hieraan bijdragen. Vooral klimop heeft in die zin een sterke reputatie.

Het probleem met hitte en luchtvervuiling is niet overal in de stad hetzelfde. Het UCAM rapport pleit dan ook voor een wijkgerichte aanpak. Toegegeven, zo'n aanpak maakt het voor een gemeente niet goedkoper. Daar staat tegenover dat er op de daarop volgende 10-30 jaar veel meer dan gebruikelijk bespaard kan worden op kosten voor welzijn en gezondheid. Bovendien levert al dat groen ook de nodige maatschappelijke baten op andere gebieden. Die baten zijn vaak niet op voorhand exact te bereken in klinkende Euro's. Dat is een handicap bij het plannen van groen in de openbare ruimte. Maar een tool als TEEB-stad kan de gemeentelijke beleidsmakers een redelijke indicatie geven van de maatschappelijke baten van groen (en blauw).

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Waarom alleen gezond groen voordeel oplevert

In het verlengde van het artikel "Stadsgroen is goud waard" moeten we ons de vraag stellen of alle stadsgroen goud waard is. Helaas moet ik melden dat dit niet zo is. Alleen gezond groen levert maatschappelijke baten. Ongezond groen kost juist baten. Aangezien het planten en onderhouden van stadsgroen een taak van de gemeenten is, is dit ook voor de gemeentelijke groenbeheerders een belangrijk aandachtspunt. Mijn ervaring is, dat dit wel leeft bij de verantwoordelijke beleidsambtenaren. Alleen zijn het stadsbestuur, maar ook de uitvoerende medewerkers, zich vaak onvoldoende bewust van de noodzaak van gezond stadsgroen.

Scharlaken eik in stadspark Weert

Eerlijkheidshalve moet ik wel melden dat de huidige groenbeheerders zitten opgescheept met groen dat is geplant in een periode, dat men daar niet zo over nadacht. En ja, toen was er ook niet zoveel kennis over stedelijk groen voorhanden als nu. Met name Duitse organisaties zoals GALK onderzoeken veel en delen hun kennis binnen een internationaal netwerk. Ook Nederlandse en Belgische gemeenten nemen in dat netwerk deel. In Nederland komt veel kennis vanuit Wageningen Universiteit en o.a. de Stichting de Vitale Groene Stad (de naam zegt al genoeg).

Leefruimte

Om een boom een gezonde toekomst te geven moet de plek waar hij komt te staan ook geschikt zijn. Het nadeel van straten en pleinen is, dat de bomen daar in een voor hun vijandige omgeving staan. De grond is verdicht en verzegeld met klinkers, tegels of asfalt. Door dat verhard oppervlak is de lucht 's zomers warm en droog. De boom beschikt daarnaast over onvoldoende vocht en kan zodoende het fotosynthese proces niet optimaal laten verlopen. In de ondergrond is een karig bodemleven, zodat de wortels zich in de verharde grond slecht ontwikkelen. Ze zoeken de laagste weerstand op en dat veroorzaakt geregeld wortelopdruk. Vaak ontbreken in de grond de juiste schimmels voor het ontsluiten van mineralen en het contact tussen de bomen onderling. Deze slechte groeiomstandigheden noodzaken tot extra onderhoud, en dat kost extra geld. Dat is jammer en onnodig als er vooraf beter over werd nagedacht.

De bomen hebben op zulke plekken een groei achterstand, een gebrekkige vitaliteit en worden niet oud. Ze kunnen zich niet goed in de bodem verankeren waardoor ze gemakkelijker omvallen. Ze hebben een gebrekkige weerstand en zijn dan ook bevattelijk voor besmetting, zeker als er ondeskundig gesnoeid wordt. Zulke stadsbomen bereiken zelden de volwassen leeftijd.

 Een volwassen (gezonde) boom staat dan
gelijk aan tien airco's.

Volwassen bomen kosten vrijwel niets aan onderhoud en geven, mits vitaal, optimaal baten terug aan de maatschappij. Wat die baten zijn, lees je in het vorige artikel in deze blog.

Bij het plannen van aanplant van stadsbomen is het belangrijk om met een aantal factoren rekening te houden, zoals:

• Is de ondergrond geschikt voor aanplant van bomen en wat is er nodig om die geschikt te maken?
  In parken en plantsoenen hebben bomen een leefomgeving die lijkt op hun natuurlijke habitat. Maar op pleinen en langs straten is de bodem vaak verdicht en verzegeld. Zonder speciale maatregelen lijden bomen hier aan vocht- en voedselgebrek. Dat noodzaakt tot extra verzorging, waar vooraf rekening mee gehouden moet worden.
• Is de plek niet in strijd met belangen van omwonenden en het verkeer? Denk bijvoorbeeld aan lichtontneming, nabijheid van erfafscheidingen, mogelijke wortelopdruk, ondergrondse infrastructuur, gevaarlijke verkeerssituaties en ruimte voor vrachtwagen (denk aan de vuilophaaldienst).
  Bij 'gevaarlijke verkeerssituaties' wil ik wel vermelden, dat bomen en struiken die zicht ontnemen het verkeer dwingen langzaam en voorzichtig te rijden. Dat is dan een gewenste situatie, want te vaak wordt er op goed overzichtelijke plekken te snel en onoplettend gereden, wat vaker tot ongelukken leidt. Beter een bijna-ongeluk dan een 'echt' ongeluk.
• Is het eindbeeld van de geplande boomsoort op die plek gewenst?
  Bedenk dat bomen met een dichte kroon de wind tegenhouden of omleiden. Dat kan juist op zo'n plek gewenst zijn. Maar fijn stof filtering kan ook een doel zijn en dan is een boom met lichte kroon gewenst. Liefst een wintergroene boom.
  Natuurlijk spelen hier ook esthetische overwegingen een rol.  
• Kunnen de bomen een bijdrage leveren aan watermanagement?
  Bomen zijn grootverbruikers als het om water gaat. Zodoende kunnen ze het afwateringssysteem bij hevige neerslag ontlasten. Bomen houden water langer vast en verdampen een groot deel. Het overige deel wordt vertraagd aan de omgeving gegeven. Inmiddels is na recente overstromingen in Engeland en Duitsland het besef doorgedrongen dat 15% meer bomen voor 21% minder wateroverlast kan zorgen.

Terwijl ik dit schrijf voltrekt zich buiten mijn kantoor een hittegolf. Dit is een situatie waar bomen juist voor verlichting moeten zorgen, doordat zij hun omgeving aanmerkelijk kunnen verkoelen. Een volwassen (vitale) boom staat dan gelijk aan tien airco's. Zo wordt hittestress tegengegaan of op z'n minste verlicht. Dit warme weer zullen we de komende decennia steeds vaker meemaken. En dat is voor bomen die niet aan voldoende water en voeding kunnen komen een stressvolle periode. Dat is jammer, want die bomen zouden juist verlichting moeten bieden.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Stadsgroen is goud waard

Stadsgroen is goud waard, las ik vandaag onder een foto in een Limburgse krant. De foto toont hoe schapen door Maastricht werden geleid en zo de natuurbeleving in de stad een extra dimensie gaven. Stadsgroen is goud waard: Dat klopt en dat heeft meerdere kanten. Letterlijk en symbolisch, direct en indirect.

Het is daarom erg jammer dat bij de meeste gemeenten weinig animo is om al dat groen te kapitaliseren. Veel van dat stadsgroen is tenslotte publiek eigendom en met belastinggeld tot stand gekomen. Dan wil je als burger toch weten wat het allemaal waard is?

De waarde van groen heeft meerdere dimensies. Daar is aan de ene kant de waarde van bijvoorbeeld een boom. Groenbeheerders en boomkwekers gebruiken daarvoor verschillende rekenmodellen. Ik gebruik zelf een rekenmodel dat is afgeleid van het Belgische VVOG model. Zo heb ik dit model recent, op verzoek losgelaten op een zestigjarige suikeresdoorn, nabij een voormalig kerkgebouw in Weert. In gezonde en ongeschonden toestand zou deze boom liefst € 19.800 waard zijn. Maar als gevolg van verkeerd snoeiwerk en verwaarlozing was de waarde gedaald naar ongeveer € 11.000.

Maatschappelijke baten

Bomen in de stad geven ook iets terug aan hun omgeving, wat we kunnen samenvatten in de term 'maatschappelijke baten'. Ook deze waarden zijn niet gering. Dat was mede voor het Ministerie van Economische Zaken reden om het rekenmodel TEEB-stad op te tuigen. Hier wordt aan de hand van een uitgebreide vragenlijst uitgerekend wat vergroening van de openbare ruimte betekent in opbrengsten en kostenbesparingen. De uitkomst van die berekening geeft de baten weer over een periode van dertig jaar. En dan gaat het vaak om substantiële bedragen. Het probleem hierbij is dat die periode geen raakvlakken heeft met de reikwijdte van lokaal beleid. Voor ambtenaren is de budgetperiode (doorgaans 1 jaar) van belang en voor het (politieke) bestuur is de regeringsperiode van 4 jaar belangrijk. 

Toch is het goed om eens te kijken hoe groen zichzelf terugbetaalt:

• Waarde van vastgoed.
  Gebouwen stijgen in waarde als ze omgeven zijn door groen. Vooral de aanwezigheid van bomen en waterpartijen leveren een substantiële waardestijging van 10% tot 15% op. Voor lokale overheden is dit belangrijk wegens de OZB. Bovendien is wonen in een groene omgeving populair, waardoor het nieuwe bewoners aantrekt. Die groei stimuleert de groei van de gemeente en daarmee ook de huizenprijzen. Kassa!
• Stressreductie.
  In een groene omgeving ervaren mensen minder stress. Dat zorgt ervoor dat men zich minder snel ziek voelt en zieken sneller herstellen. Daarnaast vergroot het de sociale veiligheid, zodat (kleine) criminaliteit justitie minder belast. Omdat mensen zich prettiger en gezonder voelen zullen ze minder aanspraak maken op zorg en WMO.
• Welzijn en gezondheid.
  Mensen gaan in een groene omgeving socialer met elkaar om. Dat vergroot tevens de sociale controle, waardoor mensen zich minder snel eenzaam voelen. Bovendien wordt de kans kleiner dat mensen zich anti-sociaal of crimineel gedragen. Zelfs pesten neemt af. Daarom pleiten wetenschappers ook voor vergroening van schoolpleinen. Dit blijkt zelfs effect te hebben op de schoolprestaties van de kinderen.
  Groen is in staat schadelijke gassen en fijn stof uit de lucht te filteren. Dit heeft direct effect op de gezondheid en daarmee de kosten voor de gezondheidszorg. En zeker niet te vergeten de ellende die ons bespaard wordt door ziekte aan hart en longen.
  In een groene omgeving is het gemiddeld enkele graden koeler dan in een betonnen omgeving, het hitte-eilandeffect. Daardoor worden op warme zomerdagen gezondheidsproblemen door hittestress voorkomen.
• Watermanagement.
  Als gevolg van klimaatverandering neemt ook de neerslag aanmerkelijk toe. Wateroverlast en volgelopen kelders komen tegenwoordig regelmatig in het nieuws. Steeds vaker vallen er ook slachtoffers door hevige neerslag en overstromingen. In Engeland en Duitsland hebben wetenschappers en (stads)bestuurders inmiddels ontdekt dat een toename van 15% aan bomen de overlast met 20% kan verminderen. Bomen zijn grootgebruikers als het om water gaat. Een volwassen boom kan op een warme zomerdag tot 300 liter water verbruiken, Populieren zelfs tot 1500 liter. Dat wordt via de bladeren verdampt. Tijdens buien houden de bladeren en de takken eveneens honderden liters water vast en binnen de wortelstructuur wordt ook nog eens veel water vastgehouden. Zo zorgen bomen voor een vertraagde afvoer van regenwater. Dit effect kan lokale overheden een substantiële kostenbesparing opleveren.
  Bomen verdampen grote hoeveelheden water. Dat blijft dus niet in de bodem, maar verplaatst zich als damp door de lucht. Die wolken  regenen verderop weer uit en voorkomen zo verdroging en zelfs woestijnvorming in het achterland. Bedenk bijvoorbeeld dat de Nijl wordt gevoed door de regenwouden in Kongo. De opstijgende waterdampen vormen wolken die naar het oosten drijven en daar uitregenen rondom het Victoriameer. 

Stadsgroen is goud waard. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de kansen die ondernemers hebben om de populariteit van een groene omgeving uit te buiten via recreatie en horeca exploitatie. Dat schept ook nog eens arbeidsplaatsen.
Over arbeidsplaatsen gesproken, een Nederlandse onderzoekster heeft berekend dat groen op de werkplek de arbeidsproductiviteit met liefst 15% laat toenemen. 

Niet beton, maar groen maakt de samenleving welvarender.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.