Wat kun je doen tegen hitte in de steden?

In 2012 publiceerde het UCAM, een samenwerkingsverband met onder andere Wageningen Universiteit, KNMI en het ingenieursbureau Witteveen+Bos het rapport Wijkgerichte beoordeling van hitte in de stad. Hierin wordt aangegeven dat het probleem met stedelijke hitte wel breed onderkend wordt, maar het heeft bij de bestuurlijke macht geen prioriteit. Bovendien wordt de complexiteit van het probleem onderschat. Dat is jammer want de kortdurende hittegolven hebben een grote invloed op de gezondheid van ouderen en zwakken in de samenleving en op de productiviteit van de rest van de bevolking.

Schema uit het UCAM eindrapport, het Urban Heat Island effect.

Op zeer warme zomerdagen zullen ouderen en zwakke mensen een groter beroep doen op de gezondheidszorg. Bovendien stijgt de sterfte tijdens die dagen. In 2003 telden we in Europa tijdens een hittegolf 45.000 meer sterfgevallen dan gebruikelijk.
De mensen met een betere gezondheid zullen tijdens extreem warme dagen in een lagere versnelling schakelen. Dit leidt dan tot een lagere productiviteit. Daar staat tegenover dat mensen verkoeling zoeken, wat dan weer kansen voor ondernemers oplevert.
In de steden wonen meer mensen dichter op elkaar dan in de buitengebied. Als er dan iets mis gaat, treft het meteen méér mensen. Niets doen aan verstedelijkt gebied kost de gemeenschap geld.

Groen tegen hitte

Deze blog heet niet voor niets "Groen en Welzijn". We kijken dus even naar de hoofdstukken van het UCAM rapport, waarin de invloed van groen beschreven wordt. Er wordt trouwens ook aandacht besteed aan de blauwe factor, want ook van oppervlaktewater gaat een koelend effect uit.

In de onderzoeken is alleen gekeken van de invloed van gras in de wijken. Hier blijkt dat gras een marginaal effect heeft. Alleen als gras tijdens extreme hitte goed nat wordt gehouden, is het verkoelende effect merkbaar. Vooral verdamping zorgt voor een verkoeling van de directe omgeving.

Het effect van bomen is wat gecompliceerder en daardoor moeilijker te berekenen. Algemeen wordt erkent dat bomen een groter verkoelend effect hebben dan gras. Dat komt doordat bomen gemakkelijker aan voldoende water kunnen komen voor verdamping. Overigens verschilt dit per leeftijd van de boom, standplaats en boomsoort. Daarnaast is het oppervlak aan groen, waar de verdamping plaatsvindt, bij bomen veel groter dan bij gras. Maar ook dit verschilt per boomsoort, standplaats en de leeftijd van de bomen. Hoe ouder een boom, hoe groter zijn kroon, hoe meer hij bijdraagt aan verkoeling van zijn omgeving. Tenslotte speelt ook de schaduw onder bomen een rol bij verkoeling, al is dit zeer plaatselijk. Ook hier speelt, hoe ouder (groter) de boom, hoe meer profijt je er van hebt.

In het rapport wordt ook een lans gebroken voor de aanleg van groene daken. Hoe meer stedelijk oppervlak je kunt vergroenen, hoe minder de hitte accumuleert in beton en asfalt.

Groene filters

Tijdens extreme hitte laat zich het effect van vervuilende gassen en stof in het milieu sterker gelden. Het leidt tot vorming van ozon en smog. Daarom is het belangrijk dat deze vervuiling zoveel mogelijk uit de lucht gefilterd wordt. Dat is in het algemeen belangrijk, maar tijdens hittegolven maakt luchtvervuiling het probleem alleen maar erger. 

Door de juiste bomen op de juiste plekken in de steden te planten wordt een groot deel van de luchtvervuiling weggefilterd. Ook groene daken en gevelbeplanting kunnen hieraan bijdragen. Vooral klimop heeft in die zin een sterke reputatie.

Het probleem met hitte en luchtvervuiling is niet overal in de stad hetzelfde. Het UCAM rapport pleit dan ook voor een wijkgerichte aanpak. Toegegeven, zo'n aanpak maakt het voor een gemeente niet goedkoper. Daar staat tegenover dat er op de daarop volgende 10-30 jaar veel meer dan gebruikelijk bespaard kan worden op kosten voor welzijn en gezondheid. Bovendien levert al dat groen ook de nodige maatschappelijke baten op andere gebieden. Die baten zijn vaak niet op voorhand exact te bereken in klinkende Euro's. Dat is een handicap bij het plannen van groen in de openbare ruimte. Maar een tool als TEEB-stad kan de gemeentelijke beleidsmakers een redelijke indicatie geven van de maatschappelijke baten van groen (en blauw).

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.