zaterdag 17 december 2016

Kun je zelf iets tegen klimaatverandering doen?

Door klimaatverandering gaan we een tijd vol rampspoed tegemoet. Dit klinkt nogal pessimistisch, maar we moeten ook reëel zijn. Door opwarming zullen we vaker met hittestress te maken krijgen, meer kans op overstromingen door hevige regenval, smeltende gletsjers en smeltend poolijs. Dit leidt tot extreme droogte op één deel van de wereld en overstromingen in een ander deel. Nu al worden er oorlogen gevoerd om de gevolgen van deze veranderingen, met name door water- en voedseltekort.
Wat kun jij doen om de klimaatverandering af te remmen?
Onder het motto, verander de wereld, begin bij jezelf, hier in drie delen een aantal tips om zelf in actie te komen.
Foto Pixabay. opwarming bedreigt ons landschap.

Niet alle tips die hier volgen zijn voor ieder uitvoerbaar. Toch wil ik je aansporen iets tegen de klimaatopwarming te doen. Als we allemaal doorgaan zoals we dat al decennia lang doen, dan zullen we de gevolgen daarvan voelen. We laten bovendien aan de komende generaties een wereld na, die hun nog eeuwen vijandig gezind zal zijn.

Stop het gebruik van fossiele brandstoffen
Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het verminderen van het gebruik van fossiele brandstoffen is wel al in gang gezet. Ook het gebruik van deze stoffen als grondstof voor talrijke producten wordt geleidelijk minder. Het besluit om Nederland binnen enkele decennia gasvrij te maken is bemoedigend. Met het toenemen van de welvaart neemt echter het energiegebruik nog steeds toe. Dat moet dan met elektrische energie worden ingevuld. Windenergie? Zonne-energie? Of wellicht iets anders, zoals MSR/Thorium reactors als tussenoplossing? Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van fotovoltaïsche technieken, bijvoorbeeld met stroomopwekkend glas, geeft goede hoop, dat we niet alle kaarten op windenergie moeten zetten. Iedere manier om energie op te wekken heeft nadelige bijwerkingen. We zullen daarom moeten diversificeren en 'smart grids' inzetten om de beschikbare energie effectief te verdelen.
Kunststoffen van fossiele grondstoffen worden vervangen door zogenaamde bio based oplossingen. Dit is tevens een manier om van een deel van ons afval af te komen.
Voedselproductie zal meer op de eigen regio gericht moeten worden. Productie en vervoer van landbouwgewassen vanuit verre landen kost heel veel energie. Voor een groot deel gaat dat per vliegtuig, en het vliegverkeer zal het langste van alle vervoersmethoden aan olie gebonden blijven. Het is ook niet eerlijk om in een warm land met veel armoede ons voedsel te produceren. Het moet zo goedkoop mogelijk, want de consument in de rijke landen let op de kleintjes, en voor de inheemse bevolking blijft vrijwel niets over. Ja, dollars waarmee ze op de wereldmarkt (duur) voedsel kunnen kopen. Zo zal Afrika nooit de graanschuur van de wereld worden, want de Afrikaanse bodem produceert net genoeg voor de eigen bevolking. En willen wij hun dat brood uit de mond stoten? Natuurlijk niet(?).

Zorg voor een goede infrastructuur
In Nederland en België worden energie neutrale gebouwen ontwikkeld. Al menige nieuwbouwwijk wordt zonder gasaansluiting opgeleverd. Warmte komt van bronnen, die daar een overschot van hebben. Door de gebouwen goed te isoleren is ook minder warmtetoevoer nodig. Koken op inductieplaten kost minder stroom. Slim geplaatste ramen zorgen ervoor dat we minder snel de verlichting aanzetten. Gloeilampen worden vervangen door LED-verlichting. Straatverlichting gebeurt met LED-systemen en steeds vaker worden die met bewegingsmelders aangestuurd. Zo kan de basisverlichting minimaal zijn en wordt feller licht ingeschakeld als daar behoefte aan is. Zo is het 's nacht donker en veilig door verlichting 'on demand'.
Goede wegen zorgen ervoor dat er met constante snelheid gereden kan worden. Dat kost minder energie dan slalommen om obstakels en aanschuiven in de file. Door toenemende welvaart lopen de wegen weer vol en staat we toch regelmatig stil of rijden stapvoets. Moeten we dan wegen bijbouwen en bestaande wegen verbreden? Ja en nee. Er bestaat geen 'beste antwoord' op deze vraag. Stilstand moet vermeden worden. Maar meer asfalt is niet altijd de beste oplossing. Die loopt ook weer binnen no time vol. Er moeten alternatieven komen, zodat er meer met collectief vervoer getransporteerd wordt. Een uitdaging voor het openbaar vervoer. Maar jij en ik kunnen al vast wat vaker de trein nemen.
Klimaatverandering zal ook als gevolg hebben, dat méér mensen in de stad willen wonen. Hiermee wordt het noodzakelijk om meer te bouwen. Maar bouwkundigen zullen naar andere oplossingen moeten kijken, dan de traditionele manier van bouwen. Cement is één van de grootste veroorzakers van CO2 vervuiling. En beton en asfalt in de steden zijn de belangrijkste oorzaken van hittestress in de zomer. Hoe langer een bouwproject duurt, hoe langer er voor het bouwen energie wordt gebruikt. Bouwen moet dus ook sneller en efficiënter.

Minder verbruiken
De simpelste manier om de productie van broeikasgassen te verminderen is minder kopen. Of, misschien een beetje vreemd advies, koop juist bulk of grootverpakkingen. Dat is niet alleen goedkoper, je vermindert ook het gebruik van verpakkingsmaterialen. Juist die verpakkingsmaterialen zijn een grote bron van milieuvervuiling. Bedenk ook, dat kartonnen verpakking minder milieuvriendelijk is dan je denkt.
Nu is het niet allemaal zwart-wit. Want er zijn producten die door individuele verpakking langer vers blijven, waardoor minder voedsel verspild wordt. Denk bijvoorbeeld aan komkommers. Het zou alleen geweldig zijn als hiervoor binnen afzienbare tijd bio based plastics worden gebruikt, die het milieu niet of minder belasten. Het beperken van verspilling is óók winst voor het milieu.
Koop vooral lokale producten van het seizoen. Waarom aardbeien met kerstmis?
Sta je op het punt een nieuwe auto te kopen? Overweeg dan een elektrische of op z'n minst een hybride. Beperk het gebruik van benzine of diesel. Nou zul je denken, ja hallo, elektrische auto's moeten met elektrische energie opgeladen worden en die stroom komt nog te vaak van fossiele brandstoffen. Zeker, dat is waar. Maar bedenk ook, dat het overheidsbeleid op schone stroomproductie gericht is. In de toekomst is die stroom beslist groener dan nu het geval is. En, niet onbelangrijk, het rendement van een elektromotor is ongeveer 30%, die van benzine slechts 11%.

Beperk het forensenverkeer
Ga dichter bij je werk wonen. Er zijn mensen die zich dagelijks kwellen door eindeloos in de file te staan, gewoon omdat ze kilometers ver van hun werk wonen. Ook de overvolle treinen in de spits zijn mede het gevolg van die forensen. Als je dichter bij je werk woont, kun je met de fiets of zelfs te voet naar je werk. Of je pakt het openbaar vervoer (de bus) over een korte afstand. Als dat echt niet kan, is het te overwegen om vaker thuis te werken. Of buiten de spitstijd reizen. De files veroorzaken niet alleen schade aan het milieu, maar kosten de maatschappij regelrecht geld. Met stilstaan is geen geld te verdienen. Bovendien is het een dagelijkse aanslag op ons humeur.
Als we minder makkelijk woon-werkverkeer over grote afstanden voor lief nemen is dat een stimulans voor de industrie om de productie meer over het land te spreiden. Dat is dan ook goed voor de achtergestelde regio's, waar werkloosheid nu nog een structureel probleem is.

Volgende week nog meer tips om klimaatverandering tegen te gaan.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

donderdag 8 december 2016

Hoe houden bomen water onder controle?

Duurzaam waterbeheer is noodzakelijk om te voorkomen dat we in de steden in toenemende mate met wateroverlast geconfronteerd worden. Neerslagpieken via het riool opvangen en afvoeren is geen haalbare optie. Het kost teveel geld om het systeem op die pieken af te stemmen en de rioolzuivering heeft hinder van de extreme verdunning. Hierdoor komen meer schadelijke stoffen in het oppervlaktewater terecht.
Foto Pixabay: Wateroverlast bedreigt de steden

In de natuur stroomt 10% van het regenwater af naar meren, beken en rivieren. Zo'n 50% zakt in de bodem en voedt het grondwater. De rest verdampt en vloeit vertraagt af naar het oppervlaktewater.
In steden, waar de bodem verhard is door bestrating en gebouwen (in toenemende mate door verharding van tuinen) stroomt 55% van de neerslag direct af naar de beken en rivieren. Die kunnen de aanvoer niet aan en overstromen. Ook het riool kan het niet aan, zodat vervuild water via putdeksels overstroomt. Het komt zelfs via de toiletten de huizen binnen.

Door tuinen niet te verharden, maar zoveel mogelijk te beplanten kan 83% van de neerslag in de tuin infiltreren. Op die manier kunnen de huizenbezitters met een voor- en achtertuin een bijdrage leven aan 'droge voeten' tijdens extreme regenbuien, die door klimaatverandering steeds vaker zullen voorkomen.

 Het riool kan tot 500 keer de normale hoeveelheid water te verwerken krijgen.

Als gevolg van de klimaatverandering zullen vooral 's zomerse hoosbuien voor veel wateroverlast zorgen. Het riool krijgt soms wel 500 keer meer water te verwerken dan bij 'normale' neerslag. Overstromingen in steden zorgen voor heel veel economische schade. Water dringt de huizen binnen waardoor het huis en de inrichting schade oplopen. Voertuigen krijgen met waterschade te maken en dat geldt ook voor de infrastructuur. Denk bijvoorbeeld aan stroomuitval of breuken in gas- en waterleidingen. Verder ondervindt ook het verkeer veel hinder, voor bedrijven betekent dit hogere kosten en lagere omzetten. Ook kunnen kinderen niet naar school en werknemers kunnen hun werkplek niet bereiken.

Om de voeten droog te houden is het dan ook belangrijk om het rioolstelsel zo min mogelijk te belasten tijdens extreme neerslag. Daarvoor is simpelweg méér groen nodig. Bomen en struiken horen, om te beginnen, niet in een verharde bodem te staan. Zo kan ter plekke het water wegzakken. De bodem en de verbindingen met het grondwater vormen een voorname waterbuffer. Bomen vangen met hun kroon veel water, dat bovengronds blijft, vastgehecht aan de takken en bladeren. Een volwassen boom kan zo honderden liters water vasthouden. Dit zakt vertraagd naar de bodem en een groot deel verdampt ondertussen. Verder nemen de bomen met hun wortels grote hoeveelheden water op. Een volwassen boom kan zo wel meer dan 300 liter 'drinken'. Zo'n 95% van dat water wordt via de bladeren weer uitgeademd in de vorm van waterdamp. Ondertussen heeft het als transportsysteem voor de fotosynthese dienst gedaan.
Gezonde planten (dus ook bomen) leven in symbiose met mycorrhiza schimmels, die de wortels helpen bij het opnemen van mineralen uit de bodem. Schimmels gedijen alleen in een vochtige omgeving. Het is dus belangrijk dat planten in de bodem vocht zo lang mogelijk vasthouden. Ook dat is een buffer, die helpt wateroverlast tegen te gaan. Dit systeem komt in gevaar als water versneld wordt afgevoerd.

In een grote stad als Frankfurt beslaat het openbaar groen ongeveer een derde van het oppervlak. Via een gemeentelijke verordening geniet dit groen extra bescherming. Daarmee wordt hittestress en wateroverlast zoveel mogelijk vermeden. De groene richtlijnen gelden zowel voor de gemeente zelf als voor bedrijven en particulieren. Door deze ingrepen is de hoeveelheid af te voeren water met zo'n 28 miljoen kubieke meter per jaar gedaald.

Groene daken
Al die berekeningen hebben betrekking op steden met normale gebouwen en 'kale' daken. Als je alle, of zoveel mogelijk platte daken beplant ontstaat een nog grotere waterbuffer. De hoeveelheid overtollig regenwater kan daarmee nog eens drastisch verlaagd worden. Groene daken vormen daarom ook een speerpunt in het klimaat- en duurzaamheidsbeleid van heel veel gemeenten. Zo hebben de gemeente Rotterdam en de Erasmus Universiteit in december 2016 afgesproken om de universiteitsgebouwen te vergroenen. Groene daken hebben nog veel meer voordelen. (lees meer)

Een andere manier om de riolen te ontlasten is, het water opvangen in retentiebekkens. Door deze opvangbekkens strategisch in de stad aan te leggen kan eveneens veel water plaatselijk worden opgevangen. Vaak is zo'n bekken met gras begroeid en staan er bomen en struiken rondom. Dit geheel vormt niet alleen een fraaie groene plek in de stad, maar die combinatie is ook nog in staat veel water vast te houden en vertraagd via greppels, kanalen en beken naar de rivieren af te voeren.
Ook het herinrichten van beken helpt om te voorkomen, dat in de benedenloop van de rivieren extreem hoogwater voor overlast zorgt. Dan hoeven de dijken misschien niet zo hoog te worden, wat momenteel in Noord-Limburg voor conflictstof zorgt tussen de gemeenten en het waterschap.

Groen ingerichte waterbekkens in de steden maken het wonen op die plekken aantrekkelijk. Mensen willen graag meer betalen voor huizen, die tot 400 meter van zo'n groene oase liggen. Gemiddeld liggen de prijzen daar 15% hoger dan elders, waar minder groen voorhanden is. Via de OZB is dit ook weer aantrekkelijk voor de gemeentefinanciën.

Gemiddeld valt in de Nederlandse tuinen momenteel ruim 432 miljoen kubieke meter regenwater. Als we hiervan 10% extra kunnen vergroenen gaat er jaarlijks 33 miljoen kubieke meter minder water door de riolen. Gemeenten hoeven dan minder belastinggeld uit te geven om de riolen bestand te maken tegen extreme neerslag. Dat scheelt landelijk minstens € 9 miljoen per jaar op de begroting. Door daken te vergroenen kan daar nog eens € 9 miljoen per jaar bij komen.

In de gemeente Weert wordt in 2017 een wedstrijd georganiseerd om de voortuin met de X-factor. Verharding eruit, planten er in. Als zo'n tuin niet alleen duurzaam, maar ook nog mooi is maak je kans op de titel Voortuin met de X-factor 2017 en een aantrekkelijk geldbedrag als prijs. Mensen die geen voortuin hebben kunnen meedoen in de categorie Geveltuinen. Hier is meer informatie.

Lees meer over maatschappelijke en economische baten van groen: Groen loont.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.