Welk voordeel heeft landbouw met bomen?

Recent verscheen in NCR een artikel over "Bomen moeten terug op het land".  Hierin wordt duidelijk hoe planten en dieren profiteren door landbouw en bosbouw te combineren. En wat voor de sector belangrijker is, ook de boer profiteert. Deze methode wordt 'agroforestry' genoemd.

Foto: SBB. Houtwallen beschermen de productiegewassen.

Bomen in een weiland. Bomen op de kippen-uitloop. Bomen in/tussen tarwe teelt. Bomen als onderdeel van natuur inclusieve landbouw. In Nederland en België zijn het nog proeven, maar wereldwijd blijkt die combinatie voordelig voor de omzet en veerkracht van het boerenbedrijf.

Eigenlijk is het vreemd, maar vroeger, héél vroeger was dit normaal. Nu moet wetenschappelijk onderzocht worden hoe je dit aanpakt en of het wel rendabel is. Alle projecten wijze erop, dat landbouw in combinatie met bosbouw lagere kosten geeft en een betere opbrengst. Boeren moeten alleen bereid zijn te investeren in een andere manier van werken en soms ook wat geduld hebben. Want die omslag rendeert soms pas na enkele jaren.

Landbouw in combinatie met bosbouw resulteert in een productiever bedrijf met meer veerkracht.

Vanuit de sector zijn er ook bedenkingen, zoals een boer die het volgende tegenwerpt: Spinazieteelt kun je vergeten. In het najaar zit gras vol met herfstblad. Maïs heeft veel licht nodig. Landbouwmachines kunnen niet goed op GPS vertrouwen zodat aardappelpoten moeizamer gaat.
Tja, wie zo redeneert wil of kan de essentie van agroforestry niet inzien en kiest dus voor de traditionele monocultuur. Gewoon blijven doen! En dan niet profiteren van de hogere verdiensten die agroforestry mogelijk maakt. En zoals een Belgische boer het formuleerde: De bomen zijn een investering in toekomstig pensioen, dat meer zekerheid biedt dan de gewone pensioenfondsen. Over "lange termijn visie" gesproken.

Een juiste afstemming van bomen en ondergroei biedt méér dan wanneer je dit apart in monocultuur exploiteert. Hier geldt de regel dat 1+1 meer dan 2 is. Onderzoekers van Wageningen Universiteit vinden het vreemd dat in Nederland slechts 0,5% van het landbouw areaal bomen integreert, terwijl dat in de hele EU liefst 8,8% is. Als je 1 hectare tarwe combineert met 0,4 hectaren populier is de gezamenlijke opbrengst hoger dan die twee afzonderlijk. Onder de streep komt er dus meer geld in het laadje. Bovendien blijkt de tarwe dan ook een hoger eiwitgehalte te hebben, betere kwaliteit dus.

De onderzoekers zien in Nederland echter vooral veel potentie bij uitloopweiden met bomen: voor kippen, varkens, koeien en geiten. Dat zorgt niet alleen voor betere dierengezondheid en welzijn, maar ook betere kwaliteit vlees, melk/zuivel en eieren. Bomen in weilanden zorgen voor een betere kwaliteit gras. En de dieren kunnen er onder schuilen voor felle zon of regen. Ook op dieren werken bomen stress reducerend.

Ecosysteemdiensten van bomen in landbouw
Bomen in de landbouw kunnen op verschillende manieren een bijdrage leveren in werk en inkomen en in duurzame bedrijfsvoering:

• Bomen zijn multiproductief.
  Ze leveren vruchten, hout, betere bodemkwaliteit, klimaat- en waterbeheer.
• Sommige boomsoorten binden stikstof in de bodem, die dan beschikbaar is voor de kruidachtige productiegewassen. Denk aan Robinia, zwarte els, etc.
• Bomen beschermen de tussenliggende gewassen tegen wind, (slag)regen, te felle zon, vorst en (fijn)stof.
  De kroon van een volwassen boom bevat een compleet voetbalveld aan groen-oppervlak. Dit zorgt voor goede temperatuur- en vochtregulering in de directe omgeving. In weilanden met bomen kan het vee wel 20 dagen per jaar langer vers gras vinden.
• Bomen verankeren met hun wortels de bodem en gaan zo erosie en aardverschuivingen tegen. Ook het afkalven langs oevers wordt hiermee vertraagd, al kun je het vooral in heuvelachtige gebied moeilijk voorkomen.
• Boomwortels halen in samenwerking met schimmels (mycorrhiza) vocht en voeding uit de diepere bodemlagen, waar de kruidachtige gewassen niet bij kunnen komen. Voeding wordt beter benut.
• Bomen leggen koolstof vast. Dat is belangrijk in verband met de opwarming van het klimaat. En dat kan binnenkort voor boeren een extra bron van inkomsten worden, omdat de overheid gaat betalen voor de vastlegging van CO₂.
• Bomen bufferen water na een regenbui, waar ook de ondergroei van profiteert.
• Bomen verhogen de biodiversiteit, met name vogels en insecten, zodat gewassen beter en goedkoper beschermd worden tegen plagen. Er is minder 'chemie' nodig.
• Bomen in landbouwgebieden maken het landschap aantrekkelijk. Niet voor niets vormen weiden met hoogstamfruitbomen een toeristische attractie.
• Bomen leveren energie via biomassa, hoewel wij daarbij wel enige bedenkingen hebben (Zie dit factsheet).

Conclusie van de boeren die de omslag hebben gemaakt en van de wetenschappers die hun daarbij begeleiden is, dat landbouw in combinatie met bosbouw zowel boven als onder de grond een levendiger ecosysteem oplevert. En dat resulteert in een productiever bedrijf met meer veerkracht.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Blijf op de hoogte en abonneer je op updates door rechtsboven je e-mailadres in te vullen.
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Groene infrastructuur in steden

Het effect van groen op het leefklimaat in onze steden was al vaker onderwerp van deze BLOG. Aangezien een steeds groter aantal mensen in steden woont en werkt is dit ook een onderwerp waar serieus rekening mee wordt gehouden. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een project dat een team van de Universiteit van Kopenhagen, met geld van de EU, in 2017 heeft uitgevoerd. De resultaten van dit project zijn met name voor lokale beleidsmakers interessant en kunnen gedownload worden vanaf de projectwebsite: http://greensurge.eu.

Voor dit project werd samengewerkt met wetenschappers uit vijf verschillende Europese steden en werden in totaal 3000 mensen geïnterviewd. Dit resulteerde in een handboek dat als een online learning project bestudeerd kan worden, of als pdf gedownload.
Ook Wageningen Universiteit publiceerde een longread over dit onderwerp:
https://www.wur.nl/nl/show-longread/Zeven-redenen-om-te-investeren-in-een-groene-stad.htm

Voor een optimaal resultaat dient het totale stedelijke landschap in de strategie betrokken te worden. Groen moet niet uit geïsoleerde plekken binnen de stadsgrenzen bestaan. Ze moeten met elkaar verbonden zijn, zodat zowel mensen als de stedelijke fauna optimaal profiteert en zich steeds in of in nabijheid van groen door de stad kan verplaatsen.
Waarom is dit belangrijk?

Het groen levert een hele serie ecosysteemdiensten die het leven in steden veraangenamen en  helpen kosten voor welzijn en gezondheid te drukken. Daarnaast ondersteunt het groen biodiversiteit: het complex van biologische bouwstenen, waar mensen slechts één deel van zijn en waartussen een onderlinge afhankelijkheid bestaat.

 In een groene omgeving gedragen mensen zich socialer en
dat verbetert tevens de veiligheid.

Voor stadsplanners zijn een paar ecosysteemdiensten extra belangrijk. Het groen, vooral bomen, vermindert hittestress in warme zomers en daarmee onnodige ziekenhuisopnames en strefgevallen. Volwassen bomen onderscheppen tot wel 30.000 liter regenwater per jaar. Ze laten het opgevangen water deels verdampen en deels geven ze het vertraagd aan de omgeving af, waardoor wateroverlast  vermeden wordt. Bomen filteren de lucht en moduleren de luchtstromen binnen de stad. Mensen voelen zich bij groen in het algemeen en bij bomen in het bijzonder gelukkiger en relaxter. Dat zorgt voor lagere zorg- en welzijnskosten. In een groene omgeving gedragen mensen zich socialer en dat verbetert tevens de veiligheid. Groene omgeving zorgt voor een hogere arbeidsproductiviteit en een groene omgeving is aantrekkelijk voor met name horeca ondernemingen. Voor de gemeente is het interessant dat mensen bereid zijn méér te betalen voor vastgoed in een omgeving met groen en water in de nabijheid. Daarmee stijgt ook de OZB.

De stad New York heeft recent becijfert dat van iedere Dollar die ze in bomen investeren 5 Dollar wordt terugverdiend. Ze zijn de stad dan ook flink aan het vergroenen.

Een groene infrastructuur bestaat niet alleen uit lanen en parken, maar ook uit groene voor- en achtertuinen van de inwoners, en groen op de daken, langs gevels en op balkons. Ook stadstuinen passen in dit concept. Net als een IVN initiatief voor de aanleg van 'tiny forest' als leerproject voor kinderen.
Het is daarom niet alleen de gemeente die in de groene infrastructuur moet investeren, maar ook bedrijven en particulieren. Uit het onderzoek is naar voren gekomen, dat een goede samenwerking tussen politiek, gemeentelijke diensten en inwoners tot mooie resultaten kan leiden.

De Deense wetenschappers zetten ook een pluim op de hoed van de stad Utrecht, omdat hier nauw met de inwoners wordt samengewerkt op het vlak van groene infrastructuur. Een voorbeeld van vergroening is ook het 'verticale bos' dat nabij het Centraal Station verrijst.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Blijf op de hoogte en abonneer je op updates door rechtsboven je e-mailadres in te vullen.
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.