Hoe houden bomen water onder controle?

Duurzaam waterbeheer is noodzakelijk om te voorkomen dat we in de steden in toenemende mate met wateroverlast geconfronteerd worden. Neerslagpieken via het riool opvangen en afvoeren is geen haalbare optie. Het kost teveel geld om het systeem op die pieken af te stemmen en de rioolzuivering heeft hinder van de extreme verdunning. Hierdoor komen meer schadelijke stoffen in het oppervlaktewater terecht.

Foto Pixabay: Wateroverlast bedreigt de steden

In de natuur stroomt 10% van het regenwater af naar meren, beken en rivieren. Zo'n 50% zakt in de bodem en voedt het grondwater. De rest verdampt en vloeit vertraagt af naar het oppervlaktewater.
In steden, waar de bodem verhard is door bestrating en gebouwen (in toenemende mate door verharding van tuinen) stroomt 55% van de neerslag direct af naar de beken en rivieren. Die kunnen de aanvoer niet aan en overstromen. Ook het riool kan het niet aan, zodat vervuild water via putdeksels overstroomt. Het komt zelfs via de toiletten de huizen binnen.

Door tuinen niet te verharden, maar zoveel mogelijk te beplanten kan 83% van de neerslag in de tuin infiltreren. Op die manier kunnen de huizenbezitters met een voor- en achtertuin een bijdrage leven aan 'droge voeten' tijdens extreme regenbuien, die door klimaatverandering steeds vaker zullen voorkomen.

 Het riool kan tot 500 keer de normale hoeveelheid water te verwerken krijgen.

Als gevolg van de klimaatverandering zullen vooral 's zomerse hoosbuien voor veel wateroverlast zorgen. Het riool krijgt soms wel 500 keer meer water te verwerken dan bij 'normale' neerslag. Overstromingen in steden zorgen voor heel veel economische schade. Water dringt de huizen binnen waardoor het huis en de inrichting schade oplopen. Voertuigen krijgen met waterschade te maken en dat geldt ook voor de infrastructuur. Denk bijvoorbeeld aan stroomuitval of breuken in gas- en waterleidingen. Verder ondervindt ook het verkeer veel hinder, voor bedrijven betekent dit hogere kosten en lagere omzetten. Ook kunnen kinderen niet naar school en werknemers kunnen hun werkplek niet bereiken.

Om de voeten droog te houden is het dan ook belangrijk om het rioolstelsel zo min mogelijk te belasten tijdens extreme neerslag. Daarvoor is simpelweg méér groen nodig. Bomen en struiken horen, om te beginnen, niet in een verharde bodem te staan. Zo kan ter plekke het water wegzakken. De bodem en de verbindingen met het grondwater vormen een voorname waterbuffer. Bomen vangen met hun kroon veel water, dat bovengronds blijft, vastgehecht aan de takken en bladeren. Een volwassen boom kan zo honderden liters water vasthouden. Dit zakt vertraagd naar de bodem en een groot deel verdampt ondertussen. Verder nemen de bomen met hun wortels grote hoeveelheden water op. Een volwassen boom kan zo wel meer dan 300 liter 'drinken'. Zo'n 95% van dat water wordt via de bladeren weer uitgeademd in de vorm van waterdamp. Ondertussen heeft het als transportsysteem voor de fotosynthese dienst gedaan.
Gezonde planten (dus ook bomen) leven in symbiose met mycorrhiza schimmels, die de wortels helpen bij het opnemen van mineralen uit de bodem. Schimmels gedijen alleen in een vochtige omgeving. Het is dus belangrijk dat planten in de bodem vocht zo lang mogelijk vasthouden. Ook dat is een buffer, die helpt wateroverlast tegen te gaan. Dit systeem komt in gevaar als water versneld wordt afgevoerd.

In een grote stad als Frankfurt beslaat het openbaar groen ongeveer een derde van het oppervlak. Via een gemeentelijke verordening geniet dit groen extra bescherming. Daarmee wordt hittestress en wateroverlast zoveel mogelijk vermeden. De groene richtlijnen gelden zowel voor de gemeente zelf als voor bedrijven en particulieren. Door deze ingrepen is de hoeveelheid af te voeren water met zo'n 28 miljoen kubieke meter per jaar gedaald.

Groene daken
Al die berekeningen hebben betrekking op steden met normale gebouwen en 'kale' daken. Als je alle, of zoveel mogelijk platte daken beplant ontstaat een nog grotere waterbuffer. De hoeveelheid overtollig regenwater kan daarmee nog eens drastisch verlaagd worden. Groene daken vormen daarom ook een speerpunt in het klimaat- en duurzaamheidsbeleid van heel veel gemeenten. Zo hebben de gemeente Rotterdam en de Erasmus Universiteit in december 2016 afgesproken om de universiteitsgebouwen te vergroenen. Groene daken hebben nog veel meer voordelen. (lees meer)

Een andere manier om de riolen te ontlasten is, het water opvangen in retentiebekkens. Door deze opvangbekkens strategisch in de stad aan te leggen kan eveneens veel water plaatselijk worden opgevangen. Vaak is zo'n bekken met gras begroeid en staan er bomen en struiken rondom. Dit geheel vormt niet alleen een fraaie groene plek in de stad, maar die combinatie is ook nog in staat veel water vast te houden en vertraagd via greppels, kanalen en beken naar de rivieren af te voeren.
Ook het herinrichten van beken helpt om te voorkomen, dat in de benedenloop van de rivieren extreem hoogwater voor overlast zorgt. Dan hoeven de dijken misschien niet zo hoog te worden, wat momenteel in Noord-Limburg voor conflictstof zorgt tussen de gemeenten en het waterschap.

Groen ingerichte waterbekkens in de steden maken het wonen op die plekken aantrekkelijk. Mensen willen graag meer betalen voor huizen, die tot 400 meter van zo'n groene oase liggen. Gemiddeld liggen de prijzen daar 15% hoger dan elders, waar minder groen voorhanden is. Via de OZB is dit ook weer aantrekkelijk voor de gemeentefinanciën.

Gemiddeld valt in de Nederlandse tuinen momenteel ruim 432 miljoen kubieke meter regenwater. Als we hiervan 10% extra kunnen vergroenen gaat er jaarlijks 33 miljoen kubieke meter minder water door de riolen. Gemeenten hoeven dan minder belastinggeld uit te geven om de riolen bestand te maken tegen extreme neerslag. Dat scheelt landelijk minstens € 9 miljoen per jaar op de begroting. Door daken te vergroenen kan daar nog eens € 9 miljoen per jaar bij komen.

In de gemeente Weert wordt in 2017 een wedstrijd georganiseerd om de voortuin met de X-factor. Verharding eruit, planten er in. Als zo'n tuin niet alleen duurzaam, maar ook nog mooi is maak je kans op de titel Voortuin met de X-factor 2017 en een aantrekkelijk geldbedrag als prijs. Mensen die geen voortuin hebben kunnen meedoen in de categorie Geveltuinen. Hier is meer informatie.

Lees meer over maatschappelijke en economische baten van groen: Groen loont.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.