Wat zijn de gevolgen van ontbossing?

Foto Pixabay. Ontbossing gaat door, ook in Nederland

Tijdens een recent uitgevoerd, tien jaar durend telprogramma hebben onderzoekers vastgesteld dat er op aarde momenteel ongeveer 3 biljoen bomen staan. Maar zo’n honderd jaar gelden waren dat er dubbel zoveel. Er zijn dus erg veel bomen gekapt, vooral in de laatste decennia. En dat gaat nog steeds door. Men schat dat per seconde 167 bomen tegen de vlakte gaan, dat is zo’n 7,9 miljoen hectare per jaar.

Die ontbossing heeft grote gevolgen voor ons klimaat en de kwaliteit van leven, zelfs voor de voedselvoorziening. Maar eerst kijken we eens waarom er zoveel bomen gekapt worden.

Oorzaken

Het verlies van bomen kan verschillende oorzaken hebben:

•        Natuurlijke oorzaken.
  -   Denk aan bos- of natuurbranden,
  -  stormen,
  -  of afsterven door veranderd klimaat.
•         Houtproductie
  - Voor papier. -  Constructiehout. -  Biobrandstoffen.
• ·        Landroof -  Voor woonruimte of industriegebieden.
  -    Mijnbouw (dagbouw) -   Infrastructuur.
  -   Palmolieplantages.
  -    Sojaplantages (100 miljoen hectaren).
  -   Koffie, ja ook koffieplantages. Maar ook andere gewassen, zoals suikerriet en bananen.
   -   Weidegronden voor  extensieve veeteelt. (1 kilo vlees vergt 13 kilo voer)

Illegaal

Veel houtkap is illegaal en bedreigt kwetsbare dier- en plantensoorten. Hoewel al in de jaren ’80 en ’90 verdragen tegen illegale kap gesloten zijn ontbreekt het aan handhaving. Zolang er afnemers zijn gaat illegale kap gewoon door.

Na nieuwe aanplant duurt het nog 80 tot 100 jaar
voordat we op hetzelfde niveau zijn.

Nadelen van ontbossing

Door ontbossing raken ecosystemen ontregeld. Dat heeft ingrijpende gevolgen:

•           Erosie. Meer kans op aardverschuivingen en verlies van vruchtbare grond.
•          Wateroverlast. Bomen houden veel water vast. Zonder bomen stroomt dat direct weg naar de lager gelegen gebieden.
•      Verdroging. Zelfs woestijnvorming. Bomen verdampen veel water en brengen de regen wolken zo verder landinwaarts.
•          Meer CO₂ blijft in de atmosfeer.
•          Vermindering van biodiversiteit.
•      Verhoging van omgevingstemperatuur doordat de verkoeling door bomen ontbreekt.

Internationale verdragen

Al in de jaren ’80 en ’90 zijn er internationale verdragen gesloten om illegale kap van bomen tegen te gaan. Die verdragen zijn bekend als Programma voor Grondstoffen van UNCTAD, het Internationaal verdrag voor hardhout (ITTO) en het vervolg daarop, de ITTA.

Ondertussen verdwijnen de bossen in rap tempo, ook in Nederland.

Hoewel meer bossen het klimaat niet zal redden helpt het wel als ontbossing gestopt wordt en er meer bomen geplant worden. Dat is de goedkoopste en effectiefste CO₂ reductie.

Aanplant van bossen vergt goed inzicht. De productiebossen met sparren en dennen in Midden-Europa hebben juist de CO₂ productie vergroot. Natuurlijke bossen met veel oude bomen zijn het meest effectief.

Na nieuwe aanplant duurt het dus nog 80 tot 100 jaar voordat we op hetzelfde niveau zijn als voor de kap van de volwassen bomen. Herplant is absoluut noodzakelijk, maar er is veel geduld nodig voordat de schade hersteld is.

Plant meer bomen.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Blijf op de hoogte en abonneer je op updates door rechtsboven je e-mailadres in te vullen.
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Hoe gaan we duurzaam met biomassa om?

Al in begin 2019 moet het klimaat- en energieakkoord worden gesloten. Dit kun je trouwens niet los zien van de plannen van de overheid om op circulaire landbouw over te gaan. Voor Natuur & Milieu reden om alle aspecten rondom duurzaam gebruik van biomassa op een rijtje te zetten. Dat heeft geleid tot de brochure "BIOMASSAVISIE 2018" en men wil daarmee een bijdrage leveren aan het debat over de rol van biomassa in de Nederlandse economie met de nadruk op verduurzaming van de landbouw en sluiten van kringlopen. Bovendien is het verlies van biodiversiteit een punt van zorg.

Bron: Biomassavisie 2018 , CBS 2018

Biomassa is een verzamelnaam voor materiaal dat afkomstig is van levende organismen, doorgaans betreft het planten. Het gebruik van biomassa dient volgens een bepaalde hiërarchie te gebeuren.
Eerst dient biomassa gebruikt te worden voor bodemvruchtbaarheid ten behoeve van de productie van voedsel en (vee)voer. Wat over blijft kan gebruikt worden voor constructie materialen en chemische producten. Wat er daarna nog over blijft kan ingezet worden voor biobrandstof, elektriciteit en warmte.
Het knelpunt is dat juist de laagste toepassingen in dit rijtje economisch de hoogste waardering krijgen. Dat leidt ertoe dat deze sector stevig gesubsidieerd wordt en het grootste deel van de koek neemt. Helaas is de totale energiebehoefte groter dan wat er aan biomassa beschikbaar is. Met gevolg dat dit moet worden aangevuld met landbouwgewassen (concurrentie met voedselproductie en ontbossing) en bomen (ontbossing omdat er zo een CO₂ schuld wordt opgebouwd - de bomen groeien langzaam en kunnen 80-200 jaar lang de uitstoot niet compenseren).
Voor bodemvruchtbaarheid en voedselproductie is er geen goed alternatief voor biomassa. Alleen met overheidsmaatregelen is dat belang veilig te stellen.

Biomassa moet uit de regeling Stimulering Duurzame Energie (SDE) geschrapt worden.

Het huidige beleid houdt de nodige risico's in. In 2017 verdween per seconde een heel voetbalveld aan bossen. In 2018 lijkt die trend alleen maat toe te nemen. Ontbossing is een belangrijke aanjager van de klimaatverandering.
Het verlies aan biodiversiteit is enorm. Vooral het tempo waarin dieren en planten uitsterven is in de geschiedenis van de aarde nooit zo groot geweest. Denk alleen maar aan de achteruitgang van 72% van de massa aan vliegende insecten in de laatste 27 jaar.
De bodem- en waterkwaliteit verslechtert doordat stikstof- en fosforkringlopen niet gesloten worden en het overmatig gebruik van zoet water. In dit opzicht wordt slechts 10% van de landbouwgrond in Nederland duurzaam bewerkt. Wat hierbij meespeelt is dat er nog steeds grote hoeveelheden veevoer uit het (verre) buitenland geïmporteerd worden, wat hier tot een mestoverschot leidt.

Natuur & Milieu komt met een set van aanbevelingen die we hier verkort weergeven. Het hele rapport kunt u hier downloaden.

1. Stel per biomassastroom duurzaamheidscriteria op om te voorkomen dat de toepassing direct of indirect leidt tot ontbossing, verslechtering van bodem- en waterkwaliteit, verlies van biodiversiteit en vermindering van voedsel- en waterbeschikbaarheid of landroof.
   Voorbeelden van landroof zijn: de kap van regenwouden voor productie van palmolie en soja. Of boeren dwingen exportproducten te verbouwen in plaats van voedsel voor de regio.
2. Pas het huidige subsidiebeleid aan:
   - Biomassa moet uit de regeling Stimulering Duurzame Energie (SDE) geschrapt worden.
   - Biomassaketels en pelletkachels uit de SDE schrappen.
   - Nieuw stimuleringsbeleid om te zorgen dat biomassa als eerste gebruikt wordt voor bodemvruchtbaarheid en dat het gebruik voor energie en warmte op de laatste plaats komt.
   - Stimuleer mogelijke materiaaltoepassingen en controleer of die toepassingen daadwerkelijk tot duurzame verbetering van biomassastromen leiden.
3. Biobrandstoffen uit landbouwgewassen en productiehout (bossen) uit de RED2-richtlijn (EU richtlijn voor duurzame transportbrandstoffen) schrappen.
4. Zoek naar alternatieve biobrandstoffen voor luchtvaart en scheepvaart.
5. Stimuleer ontwikkeling en gebruik van alternatieven voor biomassa in de sectoren:
   - Elektriciteitsproductie. Wind en zon in de SDE houden en tegelijk de ontwikkeling van CO₂ vrije alternatieven stimuleren.
   - Gebouwen. Voortzetten stimulering van warmtepompen in de ISDE. De ontwikkeling en toepassing van alternatieve technieken stimuleren.
   - Industrie. Stimuleer de ontwikkeling van alternatieve productietechnieken zoals het gebruik van CO₂ uit de lucht te combineren met groen geproduceerde waterstof. Meer elektrificeren en recycling.
   - Mobiliteit. Stimuleer elektrisch rijden, vooral op afstanden tot 400 kilometer. Zet versterkt in op verschuiving naar openbaar vervoer,  fietsen en lopen. Leg minder asfalt aan. Voor trajecten boven de 400 kilometer is waterstof/brandstofcel techniek favoriet, alsmede het spoor.
6. Neem bij de berekening van emissies van broeikasgassen de gehele keten mee. Dus ook de uitstoot door teelt, winning, verwerking en vervoer van biomassa, alsmede de kosten die gepaard gaan met veranderd landgebruik. Dat is eerlijker in vergelijking met alternatieven.

Biomassa gaat onze economie niet redden. In Nederland rekent men op jaarlijkse aanvulling met biomassa van meer dan 340 Pj terwijl er hooguit 190-205 Pj per jaar beschikbaar is. Om dat tekort aan te vullen zal men bossen kappen en landbouwgrond kapen. Uiteindelijk leidt dit tot voedselonzekerheid, verslechtering van de bodemvruchtbaarheid, verlies aan biodiversiteit en vervuiling van het milieu (lucht en water). Ook het klimaat zal verder opwarmen in plaats van  afkoelen.
Om de bijstook met biomassa te stoppen komt er nu een rechtszaak bij het Europese Hof: https://www.mo.be/nieuws/hout-verbranden-voor-energie-een-inbreuk-op-het-eu-verdrag 

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Blijf op de hoogte en abonneer je op updates door rechtsboven je e-mailadres in te vullen.
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.