woensdag 24 augustus 2016

Waarom alleen gezond groen voordeel oplevert

In het verlengde van het artikel "Stadsgroen is goud waard" moeten we ons de vraag stellen of alle stadsgroen goud waard is. Helaas moet ik melden dat dit niet zo is. Alleen gezond groen levert maatschappelijke baten. Ongezond groen kost juist baten. Aangezien het planten en onderhouden van stadsgroen een taak van de gemeenten is, is dit ook voor de gemeentelijke groenbeheerders een belangrijk aandachtspunt. Mijn ervaring is, dat dit wel leeft bij de verantwoordelijke beleidsambtenaren. Alleen zijn het stadsbestuur, maar ook de uitvoerende medewerkers, zich vaak onvoldoende bewust van de noodzaak van gezond stadsgroen.
Scharlaken eik in stadspark Weert

Eerlijkheidshalve moet ik wel melden dat de huidige groenbeheerders zitten opgescheept met groen dat is geplant in een periode, dat men daar niet zo over nadacht. En ja, toen was er ook niet zoveel kennis over stedelijk groen voorhanden als nu. Met name Duitse organisaties zoals GALK onderzoeken veel en delen hun kennis binnen een internationaal netwerk. Ook Nederlandse en Belgische gemeenten nemen in dat netwerk deel. In Nederland komt veel kennis vanuit Wageningen Universiteit en o.a. de Stichting de Vitale Groene Stad (de naam zegt al genoeg).

Leefruimte

Om een boom een gezonde toekomst te geven moet de plek waar hij komt te staan ook geschikt zijn. Het nadeel van straten en pleinen is, dat de bomen daar in een voor hun vijandige omgeving staan. De grond is verdicht en verzegeld met klinkers, tegels of asfalt. Door dat verhard oppervlak is de lucht 's zomers warm en droog. De boom beschikt daarnaast over onvoldoende vocht en kan zodoende het fotosynthese proces niet optimaal laten verlopen. In de ondergrond is een karig bodemleven, zodat de wortels zich in de verharde grond slecht ontwikkelen. Ze zoeken de laagste weerstand op en dat veroorzaakt geregeld wortelopdruk. Vaak ontbreken in de grond de juiste schimmels voor het ontsluiten van mineralen en het contact tussen de bomen onderling. Deze slechte groeiomstandigheden noodzaken tot extra onderhoud, en dat kost extra geld. Dat is jammer en onnodig als er vooraf beter over werd nagedacht.
De bomen hebben op zulke plekken een groei achterstand, een gebrekkige vitaliteit en worden niet oud. Ze kunnen zich niet goed in de bodem verankeren waardoor ze gemakkelijker omvallen. Ze hebben een gebrekkige weerstand en zijn dan ook bevattelijk voor besmetting, zeker als er ondeskundig gesnoeid wordt. Zulke stadsbomen bereiken zelden de volwassen leeftijd.

 Een volwassen (gezonde) boom staat dan
gelijk aan tien airco's.

Volwassen bomen kosten vrijwel niets aan onderhoud en geven, mits vitaal, optimaal baten terug aan de maatschappij. Wat die baten zijn, lees je in het vorige artikel in deze blog.

Bij het plannen van aanplant van stadsbomen is het belangrijk om met een aantal factoren rekening te houden, zoals:
  • Is de ondergrond geschikt voor aanplant van bomen en wat is er nodig om die geschikt te maken?
    In parken en plantsoenen hebben bomen een leefomgeving die lijkt op hun natuurlijke habitat. Maar op pleinen en langs straten is de bodem vaak verdicht en verzegeld. Zonder speciale maatregelen lijden bomen hier aan vocht- en voedselgebrek. Dat noodzaakt tot extra verzorging, waar vooraf rekening mee gehouden moet worden.
  • Is de plek niet in strijd met belangen van omwonenden en het verkeer? Denk bijvoorbeeld aan lichtontneming, nabijheid van erfafscheidingen, mogelijke wortelopdruk, ondergrondse infrastructuur, gevaarlijke verkeerssituaties en ruimte voor vrachtwagen (denk aan de vuilophaaldienst).
    Bij 'gevaarlijke verkeerssituaties' wil ik wel vermelden, dat bomen en struiken die zicht ontnemen het verkeer dwingen langzaam en voorzichtig te rijden. Dat is dan een gewenste situatie, want te vaak wordt er op goed overzichtelijke plekken te snel en onoplettend gereden, wat vaker tot ongelukken leidt. Beter een bijna-ongeluk dan een 'echt' ongeluk.
  • Is het eindbeeld van de geplande boomsoort op die plek gewenst?
    Bedenk dat bomen met een dichte kroon de wind tegenhouden of omleiden. Dat kan juist op zo'n plek gewenst zijn. Maar fijn stof filtering kan ook een doel zijn en dan is een boom met lichte kroon gewenst. Liefst een wintergroene boom.
    Natuurlijk spelen hier ook esthetische overwegingen een rol.  
  • Kunnen de bomen een bijdrage leveren aan watermanagement?
    Bomen zijn grootverbruikers als het om water gaat. Zodoende kunnen ze het afwateringssysteem bij hevige neerslag ontlasten. Bomen houden water langer vast en verdampen een groot deel. Het overige deel wordt vertraagd aan de omgeving gegeven. Inmiddels is na recente overstromingen in Engeland en Duitsland het besef doorgedrongen dat 15% meer bomen voor 21% minder wateroverlast kan zorgen.
Terwijl ik dit schrijf voltrekt zich buiten mijn kantoor een hittegolf. Dit is een situatie waar bomen juist voor verlichting moeten zorgen, doordat zij hun omgeving aanmerkelijk kunnen verkoelen. Een volwassen (vitale) boom staat dan gelijk aan tien airco's. Zo wordt hittestress tegengegaan of op z'n minste verlicht. Dit warme weer zullen we de komende decennia steeds vaker meemaken. En dat is voor bomen die niet aan voldoende water en voeding kunnen komen een stressvolle periode. Dat is jammer, want die bomen zouden juist verlichting moeten bieden.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

dinsdag 16 augustus 2016

Stadsgroen is goud waard

Stadsgroen is goud waard, las ik vandaag onder een foto in een Limburgse krant. De foto toont hoe schapen door Maastricht werden geleid en zo de natuurbeleving in de stad een extra dimensie gaven. Stadsgroen is goud waard: Dat klopt en dat heeft meerdere kanten. Letterlijk en symbolisch, direct en indirect.

Het is daarom erg jammer dat bij de meeste gemeenten weinig animo is om al dat groen te kapitaliseren. Veel van dat stadsgroen is tenslotte publiek eigendom en met belastinggeld tot stand gekomen. Dan wil je als burger toch weten wat het allemaal waard is?

De waarde van groen heeft meerdere dimensies. Daar is aan de ene kant de waarde van bijvoorbeeld een boom. Groenbeheerders en boomkwekers gebruiken daarvoor verschillende rekenmodellen. Ik gebruik zelf een rekenmodel dat is afgeleid van het Belgische VVOG model. Zo heb ik dit model recent, op verzoek losgelaten op een zestigjarige suikeresdoorn, nabij een voormalig kerkgebouw in Weert. In gezonde en ongeschonden toestand zou deze boom liefst € 19.800 waard zijn. Maar als gevolg van verkeerd snoeiwerk en verwaarlozing was de waarde gedaald naar ongeveer € 11.000.

Maatschappelijke baten

Bomen in de stad geven ook iets terug aan hun omgeving, wat we kunnen samenvatten in de term 'maatschappelijke baten'. Ook deze waarden zijn niet gering. Dat was mede voor het Ministerie van Economische Zaken reden om het rekenmodel TEEB-stad op te tuigen. Hier wordt aan de hand van een uitgebreide vragenlijst uitgerekend wat vergroening van de openbare ruimte betekent in opbrengsten en kostenbesparingen. De uitkomst van die berekening geeft de baten weer over een periode van dertig jaar. En dan gaat het vaak om substantiële bedragen. Het probleem hierbij is dat die periode geen raakvlakken heeft met de reikwijdte van lokaal beleid. Voor ambtenaren is de budgetperiode (doorgaans 1 jaar) van belang en voor het (politieke) bestuur is de regeringsperiode van 4 jaar belangrijk. 

Toch is het goed om eens te kijken hoe groen zichzelf terugbetaalt:
  • Waarde van vastgoed.
    Gebouwen stijgen in waarde als ze omgeven zijn door groen. Vooral de aanwezigheid van bomen en waterpartijen leveren een substantiële waardestijging van 10% tot 15% op. Voor lokale overheden is dit belangrijk wegens de OZB. Bovendien is wonen in een groene omgeving populair, waardoor het nieuwe bewoners aantrekt. Die groei stimuleert de groei van de gemeente en daarmee ook de huizenprijzen. Kassa!
  • Stressreductie.
    In een groene omgeving ervaren mensen minder stress. Dat zorgt ervoor dat men zich minder snel ziek voelt en zieken sneller herstellen. Daarnaast vergroot het de sociale veiligheid, zodat (kleine) criminaliteit justitie minder belast. Omdat mensen zich prettiger en gezonder voelen zullen ze minder aanspraak maken op zorg en WMO.
  • Welzijn en gezondheid.
    Mensen gaan in een groene omgeving socialer met elkaar om. Dat vergroot tevens de sociale controle, waardoor mensen zich minder snel eenzaam voelen. Bovendien wordt de kans kleiner dat mensen zich anti-sociaal of crimineel gedragen. Zelfs pesten neemt af. Daarom pleiten wetenschappers ook voor vergroening van schoolpleinen. Dit blijkt zelfs effect te hebben op de schoolprestaties van de kinderen.
    Groen is in staat schadelijke gassen en fijn stof uit de lucht te filteren. Dit heeft direct effect op de gezondheid en daarmee de kosten voor de gezondheidszorg. En zeker niet te vergeten de ellende die ons bespaard wordt door ziekte aan hart en longen.
    In een groene omgeving is het gemiddeld enkele graden koeler dan in een betonnen omgeving, het hitte-eilandeffect. Daardoor worden op warme zomerdagen gezondheidsproblemen door hittestress voorkomen.
  • Watermanagement.
    Als gevolg van klimaatverandering neemt ook de neerslag aanmerkelijk toe. Wateroverlast en volgelopen kelders komen tegenwoordig regelmatig in het nieuws. Steeds vaker vallen er ook slachtoffers door hevige neerslag en overstromingen. In Engeland en Duitsland hebben wetenschappers en (stads)bestuurders inmiddels ontdekt dat een toename van 15% aan bomen de overlast met 20% kan verminderen. Bomen zijn grootgebruikers als het om water gaat. Een volwassen boom kan op een warme zomerdag tot 300 liter water verbruiken, Populieren zelfs tot 1500 liter. Dat wordt via de bladeren verdampt. Tijdens buien houden de bladeren en de takken eveneens honderden liters water vast en binnen de wortelstructuur wordt ook nog eens veel water vastgehouden. Zo zorgen bomen voor een vertraagde afvoer van regenwater. Dit effect kan lokale overheden een substantiële kostenbesparing opleveren.
    Bomen verdampen grote hoeveelheden water. Dat blijft dus niet in de bodem, maar verplaatst zich als damp door de lucht. Die wolken  regenen verderop weer uit en voorkomen zo verdroging en zelfs woestijnvorming in het achterland. Bedenk bijvoorbeeld dat de Nijl wordt gevoed door de regenwouden in Kongo. De opstijgende waterdampen vormen wolken die naar het oosten drijven en daar uitregenen rondom het Victoriameer. 

Stadsgroen is goud waard. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de kansen die ondernemers hebben om de populariteit van een groene omgeving uit te buiten via recreatie en horeca exploitatie. Dat schept ook nog eens arbeidsplaatsen.
Over arbeidsplaatsen gesproken, een Nederlandse onderzoekster heeft berekend dat groen op de werkplek de arbeidsproductiviteit met liefst 15% laat toenemen. 
Niet beton, maar groen maakt de samenleving welvarender.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.