Soldatenvliegen winnen op alle fronten

Pixabay: Zwarte soldatenvlieg

 De zwarte soldatenvlieg is slechts een paar millimeter groot, maar hij biedt indrukwekkende mogelijkheden. En dan doelen we vooral op de larven van deze Hermetia Illucens. Dit beestje is een belangrijke bron van eiwitten en vetzuren en kan op termijn zelfs de rol van vleesvervanger op zich nemen. Nu is hij vooral een aantrekkelijke bron voor veevoer. 
De larven van de soldatenvlieg bevatten voor 60% aan eiwitten, terwijl dat bij rundvlees ongeveer 50% is. Bovendien komt bij de productie van rundvlees 250 keer zoveel CO2 vrij, dan bij insecteneiwit. Niet zo duurzaam, dus. Insecten zijn voor het eiwit in dier- en mensenvoeding dus veel duurzamer. Nog afgezien van het dierenleed dat vaak gepaard gaat met de reguliere veehouderij.

Duurzaam alternatief voor boeren en de natuur

Onderzoekers in Oregon hebben gegokt op de zwarte soldatenvlieg, ...en gewonnen.  Want nu blijkt de dit kleine insect nog meer in zijn mars te hebben. Daar hebben vooral de landbouwers profijt van. De larven zijn indrukwekkende afvalverwerkers. En dan gaat het vooral om afval en reststromen van de voedselproductieketen. Wat overblijft (frass genoemd) is een uitermate voedselrijke meststof. Anders dan bij de inzet van kunstmest, zorgt frass voor een verrijking van de bodemstructuur. Zodoende komt deze mest ook ten goede aan al die micro-organismen, die voor een gezonde, vruchtbare bodem zorgen. Een bodem die planten niet alleen productiever maakt, maar ook weerbaarder. Voor landbouwers betekent dit een hogere opbrengst tegen lagere kosten. Voor de natuur betekent dit, dat de deur wordt opengezet naar een grotere biodiversiteit.

Dat deze innovatie uit Amerika komt mag niet verbazen. Daar is kunstmest bijna onbetaalbaar geworden en snakken landbouwers naar een goedkoper en duurzamer alternatief. Met soldatenvlieg-farms kan aan die behoefte worden voldaan. Met afval de larven vetmesten, hun uitscheidingen als mest gebruiken en de beestjes zelf gebruiken voor de productie van veevoer en vleesvervangers voor mensen. Het kan zelfs een duurzame grondstof zijn voor huisdierenvoeding.
De zwarte soldatenvlieg overwint op meerdere fronten.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn - Gratis voor donateurs van Stichting Groen Weert. (www.groenweert.nl).
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons. 

Planten blijken eerder luistervinken dan babbelkousen

 Het inmiddels wel algemeen aanvaard, dat planten elkaar helpen om bedreigingen te weerstaan. Ook weten we welke mycorrhiza (symbiotische schimmels) daarbij een grote rol spelen. Lang werd verondersteld dat bedreigde planten alarmstoffen afscheiden, die via de schimmeldraden met andere planten gedeeld werden. Onderzoekers van de Universiteiten van Oxfort en Vrije universiteit Amsterdam wilden daar iets dieper op inzomen en ontdekten dat de waarheid een beetje 'sneaky' is.

Als een plant wordt aangevallen door een planteneter (herbivoor) of een ziekte, schakelt meteen een afweermechanisme in. Er is geen ruimte voor afwachten of gokken. Planten zullen daardoor een verandering laten zien in de feromonen die ze via hun bladeren afscheiden. Tegelijk gaan er signaalstoffen via de wortels naar de schimmels die met de wortelpunten verbonden zijn. Langs deze weg verspreidt het alarm zich in een netwerk van met elkaar verbonden schimmeldraden, ook wel het Wood Wide Web genoemd. Planten gokken niet, ze reageren via genetisch bepaalde routes.

De bedenkingen van de wetenschappers waren, dat planten in de evolutie zich niet hebben ontwikkeld om bedreigingen actief te delen. Dat is niet logisch. Planten leven in onderlinge concurrentie om het licht en dan geef je andere planten geen voorrang, zeker niet als je zelf kwetsbaar bent. Ieder wezen zal z'n eigen belang verdedigen, planten zouden dat dus ook moeten doen.

Planten luisteren stiekem naar de signalen van hun concurrenten

 Voor de andere planten is het dan een voordeel, dat de aangevallen plant zijn reactie niet kan tegenhouden of maskeren. Het is een reflex. Zo'n verandering in de chemie blijft echter niet onopgemerkt. De andere planten luisteren stiekem mee en dat doen ze waarschijnlijk via de mycorrhiza. Ook via de bladeren vangen ze veranderingen in de samenstelling van feromonen op. Op deze signalen stemmen de planten hun eigen verdediging af. Ze bereiden zich voor op een mogelijke aanval en dat is te meten aan de verhoging van plantenafweerstoffen.

Nu zou het kunnen dat de bodemschimmels daar een actievere rol in spelen. Zij hebben er namelijk belang bij dat alle met hun netwerk verbonden planten gezond blijven. De concurrentiestrijd van de planten zou de vitaliteit van hun netwerk kunnen verstoren. Schimmels zijn tenslotte voor de koolstoffen afhankelijk van de fotosynthese van planten, waarvoor zij in ruil stikstof en fosfaten leveren. Hoe die onderlinge afhankelijkheid precies zit en wie daarin een leidende rol speelt, is nog onderwerp van aanvullende onderzoek.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn - Gratis voor donateurs van Stichting Groen Weert. (www.groenweert.nl).
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons. 

Wadi's en bomen is een prima combi

Foto Pixabay, een beekdal is hetzelfde als
een wadi

 Jaren geleden besloot de gemeente om wadi's aan te leggen. Daarvoor zouden toen bomen geruimd moeten worden, want op het gemeentehuis was men ervan overtuigd dat wadi's alleen goed functioneren als er geen bomen langs groeien. Wij hebben ons als stichting toen sterk gemaakt voor het behoud van de bomen, want wij waren ervan overtuigd dat dit juist heel goed samengaat. In het Winternummer 2024 van Bomen Nieuws (Bomenstichting) wordt hier uitvoerig op ingegaan.

In het huidige klimaat wordt droogte afgewisseld met hevige regenbuien. Dit kan in korte tijd tot wateroverlast zorgen, zeker omdat het rioolstelsel niet geschikt is voor de afvoer van (veel) regenwater. Het is beter om dit ter plaatse tijdelijk op te vangen en langzaam naar het grondwater te laten infiltreren. Daarnaast kan het opgevangen water ook door verdamping verminderen. Bomen en andere planten in en naast de wadi kunnen daarbij een rol spelen. Zij verdampen veel water via de bladeren en zorgen zo ook voor verkoeling. Bomen langs wadi's is juist een heel goed idee!

Wadi is eigenlijk Arabisch voor 'dal', drooggevallen rivierbedding. Bij ons het echter een afkorting voor 'Water Afvoer Drainage Infiltratie'. Zo'n verdieping kan dus tijdelijk overtollig water opvangen. Doorgaans staan deze wadi's 93% van de tijd droog. Het water is veelal binnen enkelen uren na een regenbui weer gezakt. Beplanting in en naast een wadi zorgt ervoor dat de bodem een betere structuur krijgt om het water te verwerken. Daarnaast geeft het een fraaier beeld van de directe omgeving en gaat het hittestress tijdens een hittegolf tegen. Het groen geeft rust, verbindt mensen en draagt bij aan een rijkere biodiversiteit.

Er zijn dus veel redenen om wadi's te beplanten. Je moet wel de juiste soorten kiezen, die niet alleen goed tegen droogte kunnen, maar ook probleemloos tijdelijk in de nattigheid kunnen staan. Als het om bomen gaat zijn vooral de inheemse soorten heel geschikt. Wilgen, elzen en populieren zijn daarbij echte toppers die veel water lusten. Lage planten helpen het water te filteren, zodat het gezuiverd naar het grondwater kan zakken. Wel dienen wadi's goed onderhouden te worden om dichtslibben te voorkomen. Als bomen aan de noord/oost kant van de wadi staan zal het meeste herfstblad van de wadi wegwaaien.
Als je er de ruimte voor hebt is het ook een goed idee om een wadi in je tuin aan te leggen. ...of een vijver, want als je daarin kikkers en salamanders krijgt heb je minder last van lastpakken als slakken.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn - Gratis voor donateurs van Stichting Groen Weert. (www.groenweert.nl).
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons. 

Hoe natuurbranden volksgezondheid op scherp zetten

 Het medisch vakblad The Lancet publiceerde recent resultaten van een onderzoek, waaruit bleek dat 1 op de 40 sterfgevallen te maken heeft met de gevolgen van natuurbranden. Dat zijn wereldwijd, jaarlijks zo'n 1,5 miljoen mensen. Om nog te zwijgen over de fatale gevolgen voor wildlife: hoeveel dieren er sterven door natuurbranden en aan de gevolgen hiervan. Hoeveel bomen en ander groen er verloren gaat.

De onderzoekers wijzen op fijnstof (PM2,5) en ozon als de belangrijkste oorzaken van die nare gevolgen. Deze hebben een nadelige invloed op hart, longen en hersenen. Problemen met het hart zorgen voor de meeste sterfgevallen, gevolgd voor ademhalingsproblemen. De luchtvervuiling zorgt vaker voor chronische longaandoeningen. Het zijn vooral de mensen met een toch al kwetsbare gezondheid die hiervan het slachtoffer worden. Denk aan ouderen en mensen met een zwakke gezondheid. (Dat geldt natuurlijk ook voor het vuurwerkgeweld op nieuwjaar)

De meeste slachtoffers vallen in de minder ontwikkelde landen, waar de gezondheidszorg van lagere kwaliteit is. Meer dan 90% van de probleemgevallen doen zich hier voor.

Stop de klimaatverandering

De luchtvervuiling als gevolg van natuurbranden treft jaarlijks meer van 2 miljard mensen, tendens stijgend. De klimaatverandering is de belangrijkste aanjager van het almaar toenemend aantal natuurbranden. De onderzoekers pleiten dan ook voor meer aandacht voor klimaatverandering om het aantal natuurbranden te beperken. Dat pleidooi is vooral gericht aan de meer ontwikkelde landen. Zij zouden moeten voorzien in technologische oplossingen tegen natuurbranden als gevolg van de wereldwijde opwarming. Een rem op de klimaatverandering zou nog beter zijn, maar ik vrees dat de mensheid nog ver verwijderd is van een omkeer. 

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn - Gratis voor donateurs van Stichting Groen Weert. (www.groenweert.nl).
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons. 

Lichtvervuiling maakt planten taaier

 We hebben in deze BLOG al eens eerder aandacht besteed aan de gevolgen van lichtvervuiling. Dit verstoort de circadiane ritmes van planten en dieren en dat is een wereldwijd probleem. Ook mensen lijden eronder, wat ikzelf ondervond toen ik recent mijn zoon in Noorwegen bezocht en daar nachten in absolute duisternis beleefde. Wel korte nachten, want het was nog zomer. Dat grote contrast in fel daglicht (de zon kan fel schijnen in Noorwegen) en de duistere nachten deed me merkbaar goed.
Maar er is meer aan de hand en dat ontdekten biologen in de Chinese hoofdstad Beijing.

Foto: Pixabay

Het was hun opgevallen dat de bladeren van bomen in de stad minder aangevreten waren dan buiten de stad. Dat vroeg om nader onderzoek. Zij kozen twee boomsoorten met zachte bladeren, die zowel binnen als buiten de stad veel voorkwamen. Het zachte groen is aantrekkelijk voor herbivoren, vooral insecten. Ook in China zien ze een significante afname van insecten.

Zij maten vervolgens de hoeveelheid kunstlicht per locatie. Verder verzamelden zij zo'n 5500 bladeren van de geselecteerde bomen en onderzochten die op insectenvraat. Zij verrichtten metingen ten aanzien van factoren die door kunstlicht beïnvloed kunnen worden. Dat zijn met name het bladformaat, de taaiheid, het watergehalte en de samenstelling van voedings- en afweerstoffen.

In een gezonde biotoop regelen planten zelf de optimale hoeveelheid groen

Grote bladeren duidt erop, dat de bomen meer energie steken in groei terwijl taaiheid en afweerstoffen duiden op defensieve aanwending van die energie. En als de bladeren meer dan gemiddeld water en voeding bevatten probeert de plant juist herbivoren aan te lokken. Net zoals snoeien voor planten goed is, zo gebeurt dat in de natuur ook door de vraat van planteneters en in een gezonde biotoop regelen planten dat zelf. Overigens kan harde wind voor planten hetzelfde betekenen.

Uit de analyse van de data blijkt dat planten die veel kunstlicht ontvangen, zich meer richten op verdediging dan op groei. Dat leidt tot taaiere bladeren en meer afweerstoffen. En dit zijn juist de middelen waarmee de planten een teveel aan vraat tegengaan. Dit klopt ook met de bevinding dat bij sterker kunstlicht de bladeren taaier zijn en meer afweerstoffen bevatten. Doordat er langer licht op de bladeren schijnt, gaan planten ook langer door met fotosynthese, die extra energie levert voor deze afweerreactie.

Verarming van de biodiversiteit

Een andere reden waarom er minder herbivoren zijn, is omdat veel licht de dieren gemakkelijker opgemerkt worden door roofdieren (hoewel dit voor vleermuizen geen invloed heeft). Zo zullen bijvoorbeeld vlinders minder eitjes afzetten op bladeren die teveel licht ontvangen. Ook de hogere concentratie afweerstoffen stoot ze af.

De conclusie is dan ook, dat kunstlicht een schadelijke invloed heeft op de biodiversiteit, met name in een stedelijke omgeving. Want als er minder herbivoren zijn, zijn er ook minder roofinsecten en vogels die hiervan leven. Deze kettingreactie in de voedselketen verklaart waarom er in steden veel minder vlinders, vogels en vleermuizen zijn. Daar tegenover zijn er wel meer plaaginsecten, zoals muggen en wespen. De omvang aan biomassa is onvoldoende om veel vogels en vleermuizen te voeden. 

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn - Gratis voor donateurs van Stichting Groen Weert. (www.groenweert.nl).
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Planten weten hoe lang de schemering duurt

 Dat planten de duur van het licht-donkerritme meten en hun groei daarop aanpassen, was al langer bekend. Planten meten ook het verloop van temperatuur. Nu hebben wetenschappers van de Universiteit van Leuven ontdekt, dat de meeste planten daarnaast ook de duur van de schemering meten. Dat is nodig om hun groeischema aan te passen aan de breedtegraad waarop ze groeien.

Foto WVL: zonsdondergang bij Gardameer.

Dat planten dit kunnen en hoe ze daarmee omgaan is natuurlijk genetisch bepaald. De duur van de schemering blijkt van invloed te zijn op de groei en de periode waarin een plant tot bloei komt. Als de schemerduur 30 tot 60 minuten toeneemt, zal de plant tot wel 30% groter groeien. Als de schemering 90 minuten of langer duurt blijven planten kleiner en zullen veel later bloeien. 

Dichter bij de evenaar duurt de schemering korter dan richting de polen. En ook zal in de winter de schemering langer duren dan in de zomer. Planten registreren die veranderingen met hun circadiane klokgenen. Althans, de meeste planten. Er zijn soorten waarbij deze genen minder gevoelig zijn.

Assimilatieverlichting dimmen levert meer groei en betere bloei.

Omdat het klimaat verandert en hittestress planten geleidelijk laat opschuiven naar het noorden komen veel plantensoorten met de schemering in de knoei. Door de langere schering en kortere groeiseizoenen bloeien de planten op andere tijdstippen. Vooral bij voedingsgewassen hebben boeren, en dus ook de consumenten, daar last van. Door de ontdekking van de genen die de aanpassing van de schemerduur regelen, kan men gewassen hiervoor eenvoudig aanpassen en geschikt maken voor hun nieuwe groeiplaats. 

Tuinders gebruiken in hun kassen vaak kunstlicht (assimilatieverlichting) om planten meer licht te geven dan in het normale dag-nachtritme. Zij doen dit door de lampen simpel aan- of uit te schakelen. Door de ontdekking dat planten ook gevoelig zijn voor de schemering zouden tuinders er beter aan doen om te schakelen via een dimmer. De planten zullen daarop reageren met betere opbrengsten en tuinders zullen zo ook nog eens op energie kunnen besparen.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn - Gratis voor donateurs van Stichting Groen Weert. (www.groenweert.nl).
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.

Heggenvlechten wordt weer populair

Pixabay:
Heggenlandschap in Frankrijk

 Ik geniet steeds als ik bijvoorbeeld kijk naar landschappen op het Engelse platteland, waar stapelmuurtjes en heggen de perscelen markeren. Ook in Frankrijk zie je ze nog. In Nederland vinden we dat alleen nog in het gebied dat bekend staat als de Maasheggen. Dat heggen (of hagen) bijna overal verdwenen zijn en plaats maakten voor prikkeldraad is bijzonder jammer. Ja, hagen en stapelmuurtjes onderhouden is arbeidsintensiever dan prikkeldraad, maar je mist wel de rijke biodiversiteit die het platteland levendig maakt. Sterker, de biodiversiteit in heggen (hagen) draagt aanzienlijk bij aan de effectiviteit van de landbouw. 

Uit een onderzoek van de het CBS (2023) blijkt dat bio-boeren gemiddeld meer verdienen dan de boeren die het bedrijf op traditionele manier runnen. Hoewel niet alle bio-boeren de prikkeldraad afrastering hebben afgebroken, spreekt dit verschil wel voor het nut van biologische bedrijfsvoering. En laat die (oude) heggen en stapelmuurtjes daar juist een bijdrage aan leveren. Ecosysteemdiensten zijn gratis.

Steeds meer landeigenaren raken overtuigd van de voordelen.

Om een heg te maken worden de takken van boompjes en struiken in elkaar gevlochten. Dat vereist inzicht en spierkracht. Lang geleden was dit een gewaardeerd beroep, ook waren veel boeren zelf in staat effectieve heggen aan te leggen. Zulke heggen, veelal met doornige takken, vormen voor de meeste (ongewenste) dieren een onneembare barrière. En ook het vee blijft mooi in de wei. Heggen leverden bovendien geriefhout, dat werd gebruikt om werktuigen te maken. In en langs de randen van heggen groeiden verder vruchten en kruiden voor eigen gebruik. En in de huidige tijd zouden zulke heggen ook luchtverontreiniging kunnen afvangen. Denk aan te hoge concentraties stikstofoxiden, CO2 en fijnstof. Ook dragen heggen bij aan het beter beheren van water op het platteland. Heggen of hagen vormen ook een toevluchtsoord en leefgebied van diverse diersoorten die helpen plagen in toom te houden. Allemaal bijzonder effectieve en duurzame ecosysteemdiensten.

Prikkeldraad zien we al sinds het einde van de Eerste Wereldoorlog, maar het heggenvlechten leeft weer op. Steeds meer landeigenaren raken overtuigd van de voordelen. Dit gaat hand in hand met de groeiende belangstelling voor het vak van heggenvlechten. Voorlopig vooral bij enthousiaste vrijwilligers. Ze doen niet alleen goed werk op de weiden en landerijen in hun regio, zij kunnen hun vakkennis ook toetsen door deel te nemen aan de Nederlandse Kampioenschappen Maagheggenvlechten en te strijden om de titel van de Gouden Hiep.
Iedereen kan het leren. Dus als je ook zo gecharmeerd bent van heggen in het landschap, ga er dan voor.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn - Gratis voor donateurs van Stichting Groen Weert. (www.groenweert.nl).
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.