Biodiversiteit in acuut gevaar

Op 6 mei 2019 stonden de media bol van berichten over een verontrustend rapport van de VN-adviesorganisatie IPBES (Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten). Van de ongeveer 8 miljoen planten- en diersoorten dreigt op korte termijn minstens 1 miljoen uit te sterven door toedoen van de mens. Op het TV-nieuws onderstreepte één van de meewerkende wetenschappers nog eens, dat dit een serieuze kwestie is. De mens staat niet boven de natuur, we zijn er een onderdeel van. Daarom zijn we afhankelijk van een gezonde, goed functionerende natuur. En die natuur is momenteel ernstig aan het haperen, vooral voor toedoen van de mens. Of zoals een andere wetenschapper het stelt: Biodiversiteit  en natuurlijke hulpbronnen zijn het belangrijkste vangnet voor menselijk leven en dat vangnet hapert momenteel.

Gevlekte orchis. Foto: Wim Vlekken

Aan het rapport (Global Assesment) is drie jaar lang gewerkt door 150 wetenschappers en werd maandag 6 mei in Frankrijk gepresenteerd.

De belangrijkste factoren die het ecosysteem zo ernstig bedreigen zijn ontbossing, de landbouw, jacht en visserij. Van het landoppervlak is driekwart ernstig aangetast. Vooral  over de ontbossing, onder andere ten behoeve van de landbouw en veeteelt maakt men zich grote zorgen. Bossen zijn een belangrijke leverancier van voedsel, van medicijnen, ze leggen CO₂ vast en zorgen dat regenwater gebufferd wordt. Bovendien vormen bossen een  belangrijke biotoop voor biodiversiteit. Hellingbossen spelen een belangrijke rol bij het voorkomen van bodemerosie en landverschuivingen.
In de afgelopen 30 jaar is 290 miljoen bos verloren gegaan. Sinds het begin van de industriële revolutie is het wereldwijde bosbestand gehalveerd tot de huidige 3 biljoen bomen.

Waterwereld
Van de rivieren is 50% ernstig vervuild en dat geldt ook voor 40% van de oceanen. De wereldwijde zuurstofproductie gebeurt hoofdzakelijk door algen in de oceanen. Als we niet snel zorgen voor een betere waterkwaliteit zullen de komende generaties het benauwd kunnen krijgen.  Naast vervuiling speelt ook overbevissing een belangrijke rol bij de verstoring van de biodiversiteit in oceanen en zoet water.
Zo'n 40% van de wereldbevolking heeft geen toegang tot schoon drinkwater.

Moeder aarde kan het niet aan

Dit alles wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de explosieve groei van de wereldbevolking. Vooral in de economische ontwikkelingsgebieden is de groei sterk. Daar groeit de consumptie sterk maar blijft voorlopig nog achter bij Noord-Amerika en Europa. Bij ons speelt overconsumptie en voedselverspilling een zorgelijke rol. Het verschil in Bruto Binnenlands Product tussen rijke en arme landen is nog steeds een factor vijftig. Je moet er niet aan denken welke aanslag er op de natuurlijke bronnen wordt gedaan als die arme landen aan een inhaalslag beginnen. Het is ze gegund, maar het slechte nieuws is, dat moeder aarde dat niet aankan.

Waarschijnlijk is de extinctie van 12% van de biodiversiteit niet meer te stoppen. Om erger te voorkomen is het belangrijk ons ervan bewust te worden dat we wereldwijd minder moeten consumeren. En dat zal vooral in de rijkere landen pijn doen. Daarbij is de energietransitie nog maar een peulenschil.

Natuurlijke bronnen
Als we zo doorgaan zullen de natuurlijke bronnen, waaronder zoet water, zo schaars worden dat dit tot felle conflicten zal leiden. Dit probleem is niet met nationale regels op te lossen. Dit moet op mondiale schaal worden aangepakt. En de tijd dringt. Om deze reden is de timing van dit IPBES rapport uitstekend. Kort hierna zullen er namelijk besluiten genomen worden om de ontbossing wereldwijd tegen te gaan. Dat is nog maar een begin, Ook de oceanen en binnenwateren wachten op  maatregelen. Vervuiling terugdringen en zorgen voor toename van vissoorten die nu dreigen te verdwijnen. Daarvoor zijn ook beschermde paaigebieden nodig. En het evenwicht in soorten kan in stand worden gehouden door het beschermen van predatoren, zoals haaien.

Wij (dat zijn dus alle mensen op aarde) zullen moeten leren duurzamer met voedsel om te gaan. Minder producten consumeren die onevenredig veel water en land gebruiken. Denk aan vlees, eieren en zuivelproducten. Ook koffie, soja en palmolie zijn oorzaak van ontbossing en extreem waterverbruik. Minder voedsel verspillen. Meer lokaal voedsel gebruiken, dus minder importeren van verre landen, waar water verspild wordt en bossen gekapt om aan onze vraag te voldoen.  Ook in de minder ontwikkelde landen zal men ervoor moeten kiezen de natuurlijke bronnen aan te wenden voor de lokale consumptie. Het is toch krom als water en grond verspild worden voor de productie van voedsel voor Amerikanen en Europeanen, terwijl de eigen bevolking honger lijdt.

Dat dit probleem alleen opgelost kan worden door mondiale maatregelen mag geen excuus zijn voor de inwoners van een klein land als Nederland om er niets aan te hoeven doen. Het is al een goed begin dat Nederlandse supermarkten inmiddels steeds minder vleesproducten promoten ten gunste van groenten en plantaardige vleesvervangers. Elke stap om onze ecologische voetafdruk te verkleinen is welkom.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Blijf op de hoogte en abonneer je op updates door rechtsboven je e-mailadres in te vullen.
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.