Kunnen bomen hittestress voorkomen?

Het is april en het duurt nog maar een paar maanden, voordat het weerbericht temperaturen van rond de 30 graden voorspelt. Die voorspelling is gebaseerd op metingen op gecontroleerde plekken op het platteland. Door het hitte-eilandeffect zal het in de steden dan gemiddeld 5 graden warmer zijn. Dat geeft hittestress en dit verschijnsel heeft in de afgelopen jaren mensenlevens gekost. Kun je dit voorkomen? Jawel. Maar het slechte nieuws is, dat dit niet in een paar dagen te realiseren valt. Je hebt namelijk redelijk forse bomen nodig. Rondom volwassen bomen is de temperatuur gemiddeld 5 graden lager.

Hier blijft het in de zomer veel koeler.

Het beste is een mix van hoog en laag groen op plekken met een omvang van minimaal een halve hectare. Dan straalt de verkoeling ook naar de omgeving af. Ook laanbomen kunnen soelaas bieden. Een enkele boom heeft alleen een verkoelend effect in zijn directe omgeving. Het is om die reden bij bomenkap belangrijk te overwegingen welke gevolgen dit zal hebben bij hittestress. Herstellen door herplanten levert pas na tientallen jaren resultaat op. Wil je daar op wachten?

Hittestress leidt tot verstoorde slaap, wat direct effect heeft op het afweersysteem. Mensen zijn sneller ziek, functioneren slechter, ze worden loom en lui. Economisch gevolg: de arbeidsproductiviteit holt achteruit. Ouderen en mensen met overgewicht lopen zelfs verhoogd risico om te overlijden. Een serieus probleem waarvoor een simpel middel bestaat: meer groen in de steden.

Onder de grond
Dat bomen in staat zijn evenveel verkoeling te bieden als 10 airco's (20-30 kW) heeft alles te maken met hun waterverbruik. Voor een deel ook door de schaduwwerking, maar verdamping heeft het grootste effect op de omgevingswarmte. Doordat in steden de temperatuur gemiddeld 5 graden hoger ligt, bestaat het gevaar dat bomen ook zullen lijden aan droogtestress. Het is om die reden dan ook van groot belang, dat bomen over voldoende (grond)water kunnen beschikken. Alleen op die manier functioneert het systeem en blijft de boom gezond en de omgeving koel.
Natuurlijk moet de boom ook over voldoende voeding kunnen beschikken. Geef de wortels de ruimte, dat is net zo belangrijk als de ruimte die bovengronds nodig is voor de kroon. Zorg dat water rondom bomen gemakkelijk kan infiltreren. Breng lage beplanting aan, gras of liever lage struiken, die water langer vasthouden. Als verharding rondom bomen niet te vermijden is, gebruik van klinkers of kleine tegels. Liefst geen asfalt, want dat bevordert de afvoer van water naar het riool en kan juist daar weer voor problemen zorgen.

Hittestress leidt tot verstoorde slaap, wat direct effect heeft op het afweersysteem.

In warme zomers kunnen forse regenbuien ontstaan, waar de stedelijke afwatering soms veel moeite mee heeft. Door voldoende groen, en vooral bomen in te zetten ontstaat een waterbuffer, die helpt de afvoer te reguleren. In het groen wordt water gemakkelijk vastgehouden. Dat bevordert de verdamping. Ook wortels nemen veel water op. Volwassen bomen verbruiken tot wel 300 liter water op een warme zomerdag. Bij Populieren is dat liefst 1500 liter. Bomen kunnen dus een actieve rol spelen bij het watermanagement in de steden.

Monoculturen zijn nooit goed en leiden vaak tot verhoogde risico's op ziekten. Dit geldt dus ook voor de inzet van bomen in de steden. Het is daarom verstandig om in parken en lanen verschillende boomsoorten door elkaar toe te passen. Dat moeten wel sterke, droogte- en warmtetolerante bomen zijn. Wetenschappers hebben uitgezocht welke soorten hiervoor in aanmerking komen. Hier een paar soorten, die op dit lijstje staan: Esdoorn, Gewone Es, Robinia en Linde. Op www.straatbomen.nl vind je het hele verhaal.

Het dak op
Niet alleen bomen helpen tegen hittestress. Het effect van bomen is wel het grootste, maar ook groenbedekking van daken verlaagt de stedelijke hitte. Als 1% van de daken beplant is, scheelt dat 0,06 graad in de omgevingstemperatuur. Bovendien scheelt het merkbaar in het gebouw zelf. De isolerende werking van een groen dak scheelt bovendien in de kosten voor het binnenklimaat.

Hetzelfde geldt voor gevelbeplanting. Klimop en klimhortencia, om maar een paar te noemen, verfraaien de gevels niet alleen, ze isoleren ook de achterliggende muur. Verdamping via de bladeren verlaagt de omgevingstemperatuur. Bovendien blijkt uit onderzoek in steden als Gent, dat deze gevelbegroeiing ook helpt fijnstof te verminderen.

Tot slot nog dit: Met meer groen in de steden bevorder je de biodiversiteit. Vergeet niet dat de mens niet boven de natuur staat, maar er een onderdeel van is. Wij zijn als mensen dus een deel van de biodiversiteit en in ons voortbestaan en welzijn mede afhankelijk van andere soorten, zowel planten en dieren als schimmels en bacteriën. Alles hangt met alles samen. In een gezonde leefomgeving vinden vele soorten een duurzaam bestaan. Er heerst een gecontroleerde chaos.
Een stad van aangeveegd beton is als een gevangenis, waar niemand zich thuis voelt en sociale veiligheid geen rol speelt.

Houd je hoofd koel, plant een boom.
Als de hitte extreem en langdurig is kunnen bomen echter zelf in de problemen komen. Wanneer via de bladeren meer water wordt verdampt dan de wortels kunnen leveren kunnen er luchtbellen in de houtvaten ontstaan (embolie) wat voor de bomen net zo gevaarlijk is als voor mensen. Zorg voor voldoende water.


Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Abonneer je op de nieuwsbrief: http://eepurl.com/bRSGNP
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.