Apotheek "In het bos"

De nieuwsgierigheid en het onophoudelijk onderzoeken van de natuur zorgt doorlopend voor nieuwe inzichten en kennis. We zien dat terug in begrippen als "voortschrijdend inzicht"  en "de kennis van nu". Zo komen we ook steeds meer te weten over de heilzame werking van de natuur en een wandeling door het bos. Ook het inzicht, al vanuit de jaren '80, dat mensen na een zware operatie sneller beter worden en minder medicatie nodig hebben, als ze zicht hebben op groen, past in dit beeld. Hierop voortbordurend loopt in Nederland tot 2019 een onderzoek naar "Groene gezonde ziekenhuizen".  Steeds meer ontdekken we dat veel van onze moderne uitdagingen wel met technologie te lijf gegaan worden, maar dat de natuur dat in veel gevallen beter en in alle gevallen goedkoper kan.

Het bos
We kunnen het bos beschouwen als hoofdleverancier van ecosysteemdiensten. In zakentaal zou je het de "preferred supplier" kunnen noemen. Bossen zorgen voor een rem op extreme weersystemen, ze zorgen voor een betere verdeling van temperaturen, luchtvochtigheid en wolken. Bossen zorgen ook voor een vertraagde afvoer van regenwater en verkleinen zo de kans op wateroverlast. Hellingbossen houden de bodem vast en voorkomen zo erosie en de kans op aardverschuivingen. Bossen vormen het grootste ecosysteem voor biodiversiteit. Waar bossen verdwijnen ontstaan al snel woestijnen. Zandwoestijnen of betonwoestijnen.
Het groen haalt CO2 uit de lucht en transformeert dat in suikers en zuurstof. Hoewel planten zelf ook zuurstof nodig hebben voor hun stofwisseling, zorgt het massale groen van bossen voor een overschot dat bijdraagt aan het zuurstofgehalte op aarde. Overigens zijn (kiezel)algen in de oceanen de hoofdleveranciers van zuurstof wereldwijd. Vooral de bomen in de bossen kunnen met hun verticale structuur veel ongewenste gassen en fijnstof uit de lucht filteren. Voor dit laatste zijn open structuren beter dan groene muren van gesloten bladerdekken die windstromen afbuigen. Naaldbomen zijn daarin beter dan loofbomen.

Waarom gezond?
Hierboven staan veel indrukwekkende prestaties van bossen. Maar waarom is een wandeling door een bos dan zo heilzaam? Dat heeft een aantal oorzaken, die wetenschappers steeds beter begrijpen.
Bekend effect van groen, en dus ook van bossen, is dat het stress reducerend werkt. De soort mens kent zijn oorsprong in de bossen en evolueerde tot de moderne mens nadat we ons over de bodem gingen voortbewegen. Min of meer gedwongen door klimaatveranderingen. Toch bleven de bomen voor de mens nog lang een veilige plek om zich aan gevaren te onttrekken. Bomen in onze nabijheid geven ons nog steeds een basaal gevoel van gemoedsrust. Met gevolg dat na een boswandeling ons hart rustiger en gelijkmatiger slaat.
Omdat we in bossen meer met de omgeving bezig zijn, dan met onszelf en onze sores komt er ook rust in onze hersenen. Zo'n beetje als na mediteren of mindfulness.

Tegelijk verrijken de diverse plantensoorten de lucht in een bos met een cocktail aan geurstoffen. Of beter, feromonen. Veel van die geurstoffen kunnen wij niet waarnemen. Maar ze hebben wel effect op ons stofwisselingssysteem. We kennen de effecten van geuren maar al te goed. Geuren hebben een directe toegang tot onze hersenen. Zo worden we rustig en slapen beter door de geur van lavendel, om maar een bekend voorbeeld te noemen. Maar wetenschappers hebben ook ontdekt dat veel feromonen ook een direct effect hebben op ons afweersysteem. Dat is met name in naaldbossen het geval, waar de bomen terpentenen verspreiden.

Je bent na een boswandeling aantoonbaar gezonder
dan vóór de wandeling.

Al die geurstoffen hebben voor de planten een belangrijke functie in de onderlinge communicatie over gevaren en bedreigingen. Planten 'weten' precies welke plaaggeesten aan hun blaadjes knabbelen en geven dat met een op methyl gebaseerd feromoon door. Ook via de wortels en schimmeldraden gaat de boodschap rond in het bos. Gewaarschuwde planten maken binnen enkele uren voldoende afweerstoffen aan om plaaggeesten te weren. Doordat roofinsecten die geurtaal ook verstaan, weten ze waar hun tafel gedekt is en schieten de bomen te hulp.

Bacteriën 
In een natuurlijk ecosysteem als een bos spelen talrijke bacteriën een belangrijke rol. Dat zijn natuurlijk ook veel 'goede' bacteriën, die het leven van planten en dieren ondersteunen. Daarnaast zijn er veel schadelijke bacteriën, die door de 'goede' bacteriën en fagen in bedwang worden gehouden. Zolang dat evenwicht bestaat, is het bos gezond. Tegelijk dringen al die microben tijdens een boswandeling ook in ons lichaam door en versterken daarmee ons afweersysteem.
Kortom, je bent na een boswandeling aantoonbaar gezonder dan vóór de wandeling. Dat is niet zozeer de helende werking, maar eerder het negatieve effect van een leven zonder bos.

Wie iets voor zijn geestelijke en fysieke gezondheid wil doen, kan met enige regelmaat een boswandeling maken. Het is niet alleen gezond, maar ook avontuurlijk. Je ontdekt telkens iets nieuws. Een boswandeling verveelt dus nooit.

Deze blog is een voortzetting van het boek Duurzaam groen en welzijn
Blijf op de hoogte en abonneer je op updates door rechtsboven je e-mailadres in te vullen.
Deel dit bericht met je netwerk via onderstaande buttons.